Σφουγγαράδικες ιστορίες

Η ιστορία που διηγείται ο Γιάννης Γεράκης, πριν από κάθε άλλη αξιολόγηση, είναι μια ιστορία ανθρώπων που αγωνίζονται καθημερινά για μια ζωή με αξιοπρέπεια. Έπειτα είναι η ιστορία ενός απομακρυσμένου νησιού, που ήταν κάποτε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του οποίου οι πόροι ήταν λιγοστοί τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα. Κι ύστερα είναι η ιστορία μιας κοινότητας που συχνά, και στην καλύτερη περίπτωση, κατάφερνε να πείσει τα παιδιά της να μεταναστεύσουν, σε μια προσπάθεια για ένα διαφορετικό, καλύτερο μέλλον, αλλά και με σκοπό να αποκτήσουν μια μικρή οικονομική άνεση που θα τους επέτρεπε να ανακουφίσουν τη δύσκολη καθημερινότητα. Ο Γεράκης δεν προσφέρει λογοτεχνικές λαβές, ικανές να απαλύνουν τη σκληρή, ξεκάθαρη πραγματικότητα που συνόδευε το πέρασμα των εποχών στο νησί αλλά και μακριά από αυτό. Δεν υπάρχουν παραχωρήσεις ούτε σε ιστορική ανάγνωση ούτε σε ρομαντικούς τόνους?και αν ίσως η αφήγηση μπορεί να εξομοιωθεί με μια ρεαλιστική πεζογραφία, τότε η παρουσία πραγματικών και γνωστών χαρακτήρων με τους οποίους ο συγγραφέας μοιράστηκε τη θλίψη, την ταλαιπωρία και αυτά τα λίγα επεισόδια σιωπής που αποτελούσαν παύσεις γαλήνιας αλλά και φευγαλέας ειρήνης, απομακρύνεται από κάθε είδος λογοτεχνικής παραπλάνησης ή ίσως εξαπάτησης που παράγει σύμβολα και κλισέ, δίνοντάς μας μόνο την πειστική εικόνα της ζωής. Τα γεγονότα που περιγράφονται εκτυλίσσονται στο σύντομο χρονικό διάστημα από το 1900 έως το 1904, με σύντομες αναφορές σε προηγούμενα ή μεταγενέστερα χρόνια, όπως ορισμένα αποσπάσματα μας κάνουν να διακρίνουμε και η διήγηση καταπιάνεται με πολλά θέματα, που όλα προτείνονται χωρίς κανένα διδακτικό σκοπό εκτός από την εσωτερική ανάγκη να διηγηθούμε σε άλλους τα γεγονότα και τις πράξεις, τα οποία λόγω του μεγάλου σεβασμού που οφείλουμε στους νεκρούς και τη φιλία, δεν επιτρέπεται να ξεχαστούν. Στις σελίδες εμφανίζεται η κατάσταση της ταπεινής ζωής του Καλύμνου που διασταυρώνεται με τη σκληρή εμπειρία της αναγκαστικής μετανάστευσης, για να λιώσει νοσταλγικά στη γυμνή καθημερινή ζωή που μοιράζεται μεταξύ χωραφιών, ελαιώνων, θάλασσας και σπογγαλιείας. Η υπερηφάνεια και η φρίκη εκείνων που τη βίωναν, προνομιούχοι στην αλυσίδα των ταπεινών κατοίκων αυτού του απομονωμένου τμήματος του Αιγαίου, με τους άψογους και αυστηρούς νόμους του, ασκούσαν σκληρή πίεση στον εξαιρετικά ισχυρό δεσμό μεταξύ των ανθρώπων, το μόνο εμπόδιο στην αντιξοότητα και τον κίνδυνο, υπέροχο, για τη ζωή.