Τα Χερουβείμ της μοκέτας

Θα 'ταν όμορφη η ζωή της, αν πράγματι ήταν έτσι πάντα, τόσο απλά! Τότε ίσως θα μπορούσε να το γράψει το περίφημο μυθιστόρημα, που της προσάπτουν τελευταία -τώρα πια ακόμη κι η κόρη της, δυστυχώς, αν και για όλα φταίει η ίδια- να το προχωρήσει με ενθουσιασμό τέλος πάντων, έστω κι ατάλαντη, ακολουθώντας μια και μόνη σειρά γεγονότων όμως, πώς αλλιώς; Μα θα 'ταν ένα μυθιστόρημα γι' αυτούς τους ίδιους εδώ μέσα, για όσους κλείνει το σπίτι τους αποκλειστικά, και κυρίως προς ιδίαν κατανάλωση, ένα μυθιστόρημα για την ιερή χρυσόσκονη που τους σκεπάζει όλους αυτοκρατορικά, αρμονικά συμβιώνοντας στα τοιχώματα και στον πυθμένα του χάλκινου γουδιού, ως άλλη κολυμπήθρα του Σιλωάμ, και για τ' αγγελάκια στη μοκέτα της, κυρίως γι' αυτά, πολλά και παχουλά και ροδομάγουλα, σαν κι εκείνα που κόλλαγε στα τζάμια της παραμονές Χριστουγέννων, εκεί κάπου στα εφτά μ' οχτώ, δεν θυμάται ακριβώς.[...]

Σκηνές από έναν γάμο σ' ένα μυθιστόρημα γύρω από τις εύθραυστες ισορροπίες των ενδοοικογενειακών σχέσεων, τα ρευστά όρια της ηθικής και το σκοτεινό βλέμμα της σαγήνης. Όταν ο μονόλογος ξεφεύγει από την φιλήσυχη εξομολόγηση για να οδηγήσει τον αναγνώστη στα ανοίκεια βάθη του ψυχολογικοιύ θρίλερ.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Με το πρώτο της μυθιστόρημα, που κυκλοφόρησε το 2001 υπό τον τίτλο «Περί ορέξεως και άλλων δεινών», η Ελένη Γιαννακάκη πέτυχε έναν ωραίο συνδυασμό του campus novel με την κουλτούρα της γαστρονομίας και του σεξ, βάζοντας ευφυώς στο παιχνίδι και τη γλώσσα της ιατρικής ή της φυσιολογίας. Το σεξ, που εκτρέπεται φανερά στη διαστροφή, χωρίς να γίνεται ποτέ παράταιρο ή ψεύτικο, αποτελεί κεντρική παράμετρο και του δεύτερου μυθιστορήματος της Γιαννακάκη, στο οποίο πρωταγωνιστεί μια σαραντάρα νοικοκυρά με όλα τα καθημερινά της προβλήματα. Σπεύδω, ωστόσο, εξ αρχής να διευκρινίσω πως μια τέτοια διατύπωση μοιάζει πολύ αθώα απέναντι στην πραγματικότητα που ζει η Μαρία κατά τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου, το οποίο καλύπτει η δράση.



Ενας γνήσια αρνητικός μυθιστορηματικός χαρακτήρας



Γεννημένη από φτωχούς γονείς στη Σαντορίνη, με σπουδές Αρχιτεκτονικής, οι οποίες το μόνο που έχουν αποδώσει είναι ένας παροδικός ρόλος σχεδιάστριας, παντρεμένη με επιτυχημένο αρχιτέκτονα, φορτωμένη με το βάρος τριών παιδιών, καταπιεσμένη από αρκετά παραπανίσια κιλά και, το κυριότερο, σε κρίσιμη ηλικία, η Μαρία δεν έχει κανένα κίνητρο για να είναι ευχαριστημένη από τα πεπραγμένα της. Ταϊσμένη από την ευμάρεια την οποία εγγυάται ο σύζυγός της και προσηλωμένη υστερικά στις οικογενειακές και τις οικοκυρικές της υποχρεώσεις (μιλάει ακατάπαυστα για τα παιδιά της και πάσχει από προχωρημένη υποχονδρία για την καθαριότητα), η Μαρία μισεί και αποστρέφεται τους πάντες: Ανταγωνίζεται χωρίς σταματημό τις πιο στενές της φίλες, τρώγεται αδιάκοπα με τον άντρα της, τον οποίο έχει αποσπάσει από την πρώτη γυναίκα του κατά τον δολιότερο και ευτελέστερο τρόπο, τα βάζει ανοιχτά με τα πεθερικά της, απεχθάνεται επί μονίμου βάσεως τον αδελφό της και δεν διαθέτει επί της ουσίας καμιά αληθινή συντροφιά. Αποτυχημένη επαγγελματικά, ετερόφωτη οικονομικά και ταξικά, ανασφαλής σε εξοντωτικό βαθμό με τις γραμμές του κορμιού της και παραδομένη μαζοχιστικά στη λάτρα του σπιτιού της, η πρωταγωνίστρια της Γιαννακάκη είναι ένας από τους πλέον ανάγλυφους αρνητικούς χαρακτήρες της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.


Το μόνο το οποίο απομένει ζωντανό και σε συνεχή έγερση στην περίπτωση της Μαρίας, είναι η ανάγκη της για σεξ: για σεξ με τον οποιονδήποτε και κάτω από τις οποιεσδήποτε περιστάσεις. Κι εδώ, όμως, η υστερία δεν θα επιτρέψει καμία χαρά, ενώ ο φόβος μήπως και την κάνουν τσακωτή θα οδηγήσει στην παράνοια και στο θάνατο (δεν θέλω να αποκαλύψω με ποιον τρόπο, επειδή η αποκάλυψη γίνεται αργά και κατά πολύ προσεκτικά μελετημένα στάδια στο βιβλίο και αποτελεί λειτουργικό και αναφαίρετο συστατικό της πλοκής του). Το σεξ, ένα σεξ αγχώδες, καθώς και βαριά σκοτεινό και αδιέξοδο, δεν θα χαλάσει απλώς στο τέλος τη ζωή της Μαρίας - θα γίνει η μείζων ενοχή και η τεράστια προσωπική της κόλαση: μια κόλαση που, ανακατωμένη με την υποχονδρία της και την εγγενή έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους άλλους, θα της κόψει πέρα για πέρα τα φτερά και θα την ακυρώσει για πάντα.



Μια γυναίκα σε πλήρη διάλυση



Η Γιαννακάκη χρησιμοποιεί τον αφηγηματικό της χρόνο κατά τον τρόπο του Τζέιμς Τζόις στον «Οδυσσέα» (για να μείνω στο διασημότερο παράδειγμα αυτής της τεχνικής) και καταφέρνει να βγάλει το πόρισμα μιας ολόκληρης ζωής περνώντας από τον βίο τής ηρωίδας της μόνο για μία ημέρα. Ο μονόλογος της Μαρίας, γυρισμένος σε ελεύθερο πλάγιο λόγο (όπου ο τριτοπρόσωπος, αντικειμενικός αφηγητής δεν γνωρίζει απλώς τα συναισθήματα του πρωταγωνιστή του αλλά ταυτίζεται εκ των ένδον με την όραση και την προοπτική τους), αποτελεί ένα συγκλονιστικό παραλήρημα μιας γυναίκας σε πλήρη διάλυση - μιας γυναίκας από την οποία έχει λείψει και ο τελευταίος ζωτικός πόρος ύπαρξης. Και εκείνο το οποίο εξανθρωπίζει τα μάλα τον κατ' εξοχήν απωθητικό (και, θα έλεγα, δύσοσμο μέσα στην πάστρα του) χαρακτήρα της Μαρίας είναι ακριβώς η σπαρακτική καταβύθισή του στην τρέλα της πλήρους εκμηδένισης και της ακέραιης καταστροφής. Μια καταστροφή η οποία συντελείται χωρίς τον παραμικρό θόρυβο ή κρότο, πάνω στην ακύμαντη επιφάνεια μιας εντελώς τακτοποιημένης, αλλά εσωτερικά παντελώς διαφθερμένης και κούφιας καθημερινότητας.


Με αρκούντως πυκνή την ύφανση της σύνθεσής του, σοφά υπολογισμένα τη δραματουργία του (η ημέρα κατά την οποία εκτυλίσσεται ο μονόλογος της Μαρίας δεν είναι διόλου τυχαία για τις επιλογές της πολιτείας της), δεξιοτεχνικά μοιρασμένους τους ρόλους των ηρώων του, υποβλητικά φωτισμένη τη στενόχωρη (αν όχι και αποπνικτική) μυθιστορηματική του σκηνή (κατά βάσιν το μπάνιο που χρησιμοποιεί επί ατελείωτες ώρες η Μαρία), αλλά και με δαιμονικά σχεδιασμένη τη γλώσσα του (ο λόγος της Μαρίας κινείται με εξαιρετική ισορροπία ανάμεσα στην αφόρητη κοινοτοπία και την εξαντλητική καταγραφή ποικίλων όρων της υγιεινής και της μικροβιολογίας - και πάλι μια κουλτούρα φυσιολογίας), το βιβλίο τής Γιαννακάκη καταφεύγει πολύ αποτελεσματικά και σε μιαν άλλη τεχνική, την τεχνική του μετατονισμού. Η ιστορία, την οποία κατέχουμε εξ ολοκλήρου στην έξοδο του βιβλίου, μάς έχει δοθεί στο γενικό της περίγραμμα από τα πολύ πρώτα του κεφάλαια. Οι λεπτομέρειες, εντούτοις, οι οποίες πλέκονται σε κάθε καινούργια αφηγηματική του ενότητα γύρω από τον ίδιο, κεντρικό καμβά (ή μάλλον ο τρόπος με τον οποίο αναδιατάσσονται κατά τη ροή του εικοσιτετραώρου της Μαρίας) προσφέρουν το απαιτούμενο ιστορικό βάθος στον παροντικό του χρόνο ενώ εκ παραλλήλου πυροδοτούν έναν ρυθμό εντατικού θρίλερ ως προς τις εξελίξεις τις οποίες επιφυλάσσει στα πρόσωπά του. Με το δεύτερο βιβλίο της η Γιαννακάκη αποδεικνύεται συγγραφέας ιδιαιτέρως σοβαρών ικανοτήτων. Πιστεύω πως θα χρειαστεί να την παρακολουθήσουμε από πολύ κοντά, τώρα και στο μέλλον.



ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 16/06/2006