Ευλαβικές αναμνήσεις

Όπως το έχω ήδη αναφέρει στη διαδρομή αυτού του βιβλίου, έχω χρησιμοποιήσει τα αρχεία και τις προφορικές παραδόσεις που έφθασαν ως εμένα. Χρησιμοποίησα επίσης ορισμένα γενεαλογικά στοιχεία πολύ γνωστά, και για ό,τι έχει σχέση με την Φλεμάλ-Γκραντ άρθρα εφημερίδων ή δημοσιεύματα των λογίων του τόπου. Μου έτυχε να σημειώσω εδώ και αντιφάσεις, ασήμαντες εξάλλου, ανάμεσα σ' αυτές τις διαφορετικές πηγές. Δεν αποπειράθηκα σε όλες τις περιπτώσεις να προβώ σε δύσκολες και συχνά αδύνατες εξακριβώσεις. Δεν μ' ενδιέφερε πολύ και ενδιαφέρει ακόμα λιγότερο τον αναγνώστη το αν ο τάδε σκοτεινός θείος των προγόνων μου λεγόταν Ζαν-Λουί ή Ζαν-Μπατίστ αν ή τάδε ιδιοκτησία είχε αλλάξει χέρια στην ημερομηνία που εγώ δίδω ή δέκα χρόνια νωρίτερα. Δεν μας απασχολεί, εδώ, παρά η πολύ στενή Ιστορία.
Οι σελίδες πού αναφέρονται στα δύο αδέρφια Πιρμέζ, τον Οκτάβ και τον Φερνάν τον ονομαζόμενο Ρέμο, ακολουθούν από πολύ κοντά τα γραπτά του Οκτάβ Πιρμέζ και ιδιαίτερα τον Ρέμο του, που αφιερώνει εξ ολοκλήρου στη ζωή και στο θάνατο του αδερφού του. Ο Ρέμο περιέχει άφθονες παραθέσεις από τα γράμματα και το σημειωματάριο του αδερφού που είναι ακόμα πιο πολύτιμα γιατί τα δικά του χειρόγραφα, που ο Οκτάβ έλεγε πως επεξεργαζόταν για τύπωμα, δεν κυκλοφόρησαν ποτέ. Χρησιμοποίησα ορισμένες ανέκδοτες επιστολές του Οκτάβ Πριμέζ από την Εθνική Βιβλιοθήκη των Βρυξελλών που άλλωστε προσθέτουν πολύ λίγα σ' αυτά που γνωρίζαμε ήδη για τον συγγραφέα τους, και ιδίως ένα γράμμα του Οκτάβ προς τον Φελισιέν Ρόπς που δημοσιεύτηκε στο Mercure de France της 1ης Ιουλίου του 1905, αποκαλυπτικό για τη συμπεριφορά του συγγραφέα σαν λογοτέχνη, που εν μέρει εξηγεί τις ηθικές αναστολές και τις συχνά απογοητευτικές περιφράσεις.
Η μεγάλη λίστα των άρθρων που έχουν αφιερωθεί στον Οκτάβ Πιρμέζ και το έργο του που είχε την ευγένεια να μου γνωρίσει ο κ. Roger Brucher, διευθυντής της Βασιλικής Βιβλιοθήκης και που θα δημοσιευόταν στον επόμενο τόμο της μεγαλειώδους του Βιβλιογραφίας των Γάλλων συγγραφέων τον Βελγίου, μπορεί με τον πλούτο της να δώσει την ψευδαίσθηση ότι αυτός ο άγνωστος σχεδόν στη Γαλλία συγγραφέας έχει μελετηθεί πολύ και προσεκτικά στη χώρα του. Στην πραγματικότητα δε συμβαίνει τίποτα τέτοιο. Με την εξαίρεση του πολύ ζωντανού πορτραίτου του μαζί συναρπαστικού και συγκινητικού που άφησε ο σύγχρονός του Τζαίημς Βαντρύνεν, μηχανικός, γεωλόγος και άνθρωπος των γραμμάτων που κατάληξε να γίνει πρύτανις του Πανεπιστημίου των Βρυξελλών, τα άρθρα για τον Οκτάβ Πιρμέζ και το έργο του είναι σχεδόν πάντα απογοητευτικά. Τα περισσότερα πλέουν μέσα σε κείνη την ατμόσφαιρα της σχεδόν συναισθηματικής συμπάθειας που τόσο εύκολα παραχωρείται στους μεγάλους ερασιτέχνες που αφήνουν πίσω τους ένα ογκώδες έργο που δεν ενοχλεί κανέναν και που η ρομαντική ή ποιητική προσωπικότητά τους εντυπωσιάζει. Άλλωστε από τον τόνο των βιβλίων του και ιδίως από τις εκμυστηρεύσεις στα γράμματα του είναι οφθαλμοφανές ότι ήταν με αυτούς τους ατμούς της αγιολογίας της κάπως μαλθακής που ο ίδιος ο Οκτάβ Πιρμέζ προτιμούσε να περιβάλλεται. [...]