Οι μονομαχίες στην Ελλάδα

Το βιβλίο πραγματεύεται το φαινόμενο της ένοπλης μονομαχίας στην Ελλάδα ως μέσο επίλυσης προσωπικών διενέξεων, ενταγμένο στη λογική της ιστορίας από τα κάτω, δηλαδή αντικείμενο της δημόσιας ιστορίας. Η μονομαχία αποτελεί ευρωπαϊκό πολιτισμικό δάνειο, το οποίο ενσωματώθηκε ως πρακτική αρχικά από τους φιλέλληνες κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης και κατόπιν από την πολυπληθή βαυαρική συνοδεία του βασιλιά Όθωνα στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, σε αντιδιαστολή με την κουλτούρα της βεντέτας που αναπτύχθηκε ως τοπικό χαρακτηριστικό σε πολλές ελληνικές κοινότητες. Το φαινόμενο είναι κατ' εξοχήν διεπιστημονικό καθώς τόσο στο παρελθόν όσο και στη σύγχρονη εποχή, η μονομαχία απασχόλησε νομικούς, ανθρωπολόγους, ιστορικούς και κοινωνιολόγους. Επιπλέον, διαφαίνεται ότι η πολύπλευρη προσέγγιση διαφορετικών επιστημονικών πεδίων, οδήγησε τους ιστορικούς στη μελέτη και ταύτιση των μονομαχιών του 19ου αιώνα ως έθιμο, μόνο μεταξύ προσώπων ανώτερων κοινωνικά τάξεων, ενώ οι μονομαχίες των λαϊκών στρωμάτων έγιναν αντικείμενο έρευνας των ανθρωπολόγων. Με δεδομένο ότι όλες οι μονομαχίες αφορούσαν την προσβολή της ατομικής τιμής και κατ' επέκταση τη νοηματοδότηση της ντροπής εντός των κοινωνικών ομάδων, διαπιστώνουμε ότι είτε πρόκειται για ανώτερες κοινωνικά τάξεις, είτε για λαϊκά, είτε για περιθωριακά κοινωνικά στρώματα, εκείνο που διαφοροποιούσε τις μονομαχίες ήταν ο χρόνος και ο τρόπος διεξαγωγής τους. Ως εκ τούτου, θα ξεχωρίσουμε τις μονομαχίες ανάλογα με το τελετουργικό και τον χρόνο διεξαγωγής τους, σε αστικές που διεξάγονταν με αυστηρό τελετουργικό σε μεταγενέστερο χρόνο και σε εξαιρετικές ή ειδικές μονομαχίες που ούτως ή άλλως έτσι ορίζονταν στους ευρωπαϊκούς και ελληνικούς κώδικες μονομαχίας. Η μελέτη τους ως ενιαίο φαινόμενο για την εποχή που εξετάζουμε είναι μονόδρομος, από τη στιγμή που το έθιμο οφείλεται σε ισχυρά εμπεδωμένες νοοτροπίες στην Ευρώπη, σχετικά με τις ταυτότητες, τους ρόλους των ατόμων και την αποδοχή ή απόρριψή τους από τον κοινωνικό περίγυρο. Στο βιβλίο περιλαμβάνεται μια σπάνια πρωτογενής πηγή από την προσωπική συλλογή του συγγραφέα, ο Κώδικας Μονομαχίας (έκδοση 1901) του απότακτου Ταγματάρχη του Οικονομικού Σωκράτη Χαλκιόπουλου.