Ανιχνεύοντας τις ρίζες της ήττας

Παρότι απομακρυνόμαστε ολοένα και περισσότερο χρονικά από τα γεγονότα του Εμφυλίου, τόσο πιο κοντά θέλουμε να έρθουμε σε αυτά, για να ανακαλύψουμε ακόμα κάτι παραπάνω. Να δούμε και να μάθουμε «τι έγινε» και «τι δεν πήγε καλά». Ο Βασίλης Γκανάτσιος (Χείμαρρος) είναι ένας χαρακτηριστικός εκπρόσωπος της γενιάς του '40, της γενιάς του πολέμου και των μεγάλων κοινωνικών κινημάτων και διεργασιών. Της γενιάς που βρέθηκε στη δίνη ιστορικών γεγονότων και προκλήσεων, που ρίχτηκε χωρίς δεύτερη και ανυστερόβουλη σκέψη στον πόλεμο, με το όπλο στο χέρι.


Ο Βασίλης Γκανάτσιος, γεννήθηκε και μεγάλωσε στα ορεινά χωριά των Γρεβενών. Εκεί που τον διαμόρφωσε το ορεινό ανάγλυφο της Πίνδου, με την ανέχεια, με τους θρύλους και τις λαϊκές παραδόσεις, με το ανυπότακτο και εξεγερτικό πνεύμα απέναντι σε κάθε κατακτητή και κοινωνική αδικία. Αυτές οι αξίες οριοθέτησαν τη συνεύρεση και τη σύμπλευση αυτής της γενιάς με τα μεγάλα κοινωνικά πολιτικά ρεύματα της εποχής της, που ο Βασίλης Γκανάτσιος γνώρισε με την επίδραση των μεγάλων παιδαγωγών της εποχής, του Γληνού, του Παπαμαύρου, της Ιμβριώτη κ.ά. Η δημιουργία του επόμενου έπους της εθνικής αντίστασης ήταν το φυσικό επακόλουθο της πορείας αυτής της γενιάς. Μα η συνεύρεση της με το κομμουνιστικό κίνημα, στην συνέχεια, όπως αποδείχτηκε, στην περίοδο του ΔΣΕ, ήταν επώδυνη και τις περισσότερες φορές ιδιότυπα συγκρουσιακή, αφού ήταν αναγκασμένη να βρίσκεται σε μια μορφή διαρκούς διαμεσολάβησης, ανάμεσα σε δύο τελείως διαφορετικούς κόσμους. Από τη μια το λαϊκό ανυπότακτο πνεύμα που εκπροσωπούσε και από την άλλη ο σκοτεινός κόσμος του κομματικού μηχανισμού, με τις ακατανόητες γραφειοκρατικές τελετουργίες και τις κάθε είδους σκοπιμότητες, που υπηρετούσε. Πολλοί εκπρόσωποι αυτής γενιάς, όπως ο Γιαννούλης, ο Γεωργιάδης κ.ά., το πλήρωσαν τελικά με τη ζωή τους. Όσοι γλίτωσαν χωρίς να προσκυνήσουν, βρέθηκαν αντιμέτωποι με κάθε είδους διώξεις, χυδαιολογίες και συκοφαντίες. Ο Βασίλης Γκανάτσιος, είναι από αυτούς που δεν επέλεξαν ποτέ στη ζωή τους, «της βολής τη σιγή». Και στον «τόπο που έζησε τη φυγή», όταν ακόμα δεν φυσούσε κόντρα, «έριχνε αλάτι στη βαθιά πληγή, για να γεννηθούν οι ωραίοι στίχοι από τα ψέματα που πεθαίνουν».

Με αυτό του το βιβλίο ο Βασίλης Γκανάτσιος, δεν αγιοποιεί πρόσωπα και δεν ωραιοποιεί γεγονότα. Δεν φέρνει στην επιφάνεια μόνο ό,τι είναι αρεστό. Φέρνει και τις ενοχλητικές πλευρές των πραγμάτων. Και αυτό είναι που το καθιστά χρήσιμο για τους πολλούς και θα κάνει πάλι κάποιους να ανησυχήσουν.

Γιάννης Παπαγρηγορίου