Αισθητικό τρίπτυχο

Το ανά χείρας Τρίπτυχο φιλοδοξεί να παρουσιάσει τη σκέψη του Ορτέγκα υ Γκασσέτ γύρω από θέματα λογοτεχνίας και Τέχνης. Πρόκειται για κεφάλαιο σημαντικότατο στην οικονομία του όλου στοχαστικού έργου του, αφού ο Ισπανός φιλόσοφος υπήρξε όχι μόνον και, αλλά κυρίως ένας τεχνίτης του λόγου. Η ενασχόλησή του με την Αισθητική πλησιάζει τόσο τον «κορμό» της -τη φιλοσοφική αισθητική αυτήν καθ' εαυτήν- όσο και τα «παρακλάδια» αυτού, π.χ.
τη θεωρία και την κριτική της λογοτεχνίας, των εικαστικών τεχνών και του θεάτρου, τη θεωρία της μεταφράσεως, την «τέχνη του ζην», τη φιλοσοφία της παιδιάς και των παιγνίων κ.ο.κ.Από το ευρύτατο αυτό θεματικό φάσμα, παρουσιάζονται εδώ τρία πολύ γνωστά πονήματα του Ορτέγκα:

Το δοκίμιο «ο απανθρωπισμός της Τέχνης» (1925) επικεντρώνεται στα προβλήματα της σύγχρονης, «μοντέρνας» καλλιτεχνικής δημιουργίας και της πρόσληψής της. Το σύντομο αυτό δοκίμιο είναι από τα πιο πολυσυζητημένα έργα του συγγραφέως, και εκείνο που άσκησε τη μεγαλύτερη επίδραση.

Τα «Σκέψεις για τον Δον Κιχώτη» (1914) και «Ιδέες για το μυθιστόρημα» (1925) πραγματεύονται τη θεωρία του μυθιστορήματος. Στο πρώτο, ο Ορτέγκα επιστρέφει στο μυθιστόρημα του Θερβάντες και του προσδίδει εκ νέου τη διάσταση του λογοτεχνήματος και της «μυθιστορηματικότητας». Η προσέγγισή
του έχει αντικειμενικές αξιώσεις, που υλοποιούνται σε μια φιλοσοφική (ούτως ειπείν) υφολογία. Στις «Ιδέες για το μυθιστόρημα», η προοπτική διευρύνεται έτι περαιτέρω: η πραγματεία του Ορτέγκα δεν επικεντρώνεται πλέον σε ένα συγκεκριμένο μυθιστόρημα, αλλά στο μυθιστόρημα ως είδος, καθώς και στο μυθιστορηματικό ως αισθητική κατηγορία.