Οι κυνηγοί των ονείρων

Στην αρχαία Ιαπωνία, ένα βουδιστής μοναχός και μια αλεπού ερωτεύονται, και ένας τοπικός άρχοντας καταστρώνει καταχθόνια σχέδια για να απαλλαχθεί από το φόβο που τον βασανίζει μέρα-νύχτα. Όταν οι δρόμοι τους διασταυρωθούν, η αλεπού θα παγιδευτεί στα όνειρα του μοναχού κι αυτός, για να τη σώσει, θα αναγκαστεί να ταξιδέψει στον κόσμο του Μορφέα, του αινιγματικού Βασιλιά των Ονείρων.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Είναι πολύ πιθανό το πρωτογενές υλικό των μύθων να ήταν ρεαλιστικό. Η ιδιομορφία του, όμως, η ιδιαιτερότητά του και το «αλλόκοτο» που ενδεχομένως το χαρακτήριζε, διαφοροποιώντας το από τη συνηθισμένη καθημερινότητα, δημιουργώντας προβληματισμό και θέτοντας σε δοκιμασία τον περιορισμένο νοηματικά ορίζοντα του περιβάλλοντος που συνέβαινε, να του προσέδωσαν στη συνέχεια υπερφυσικές διαστάσεις. Στην πορεία του χρόνου το αρχικό αυτό «εξωλογικό» συμβάν, μεταφερόμενο από στόμα σε στόμα, μεταλλασσόταν ποικιλοτρόπως για να καταλήξει στο τέλος ένα φανταχτερό παραμύθι στο υπόγειο του οποίου, όμως, ενυπάρχει πάντα αδιόρατη και φευγαλέα η ρεαλιστική καταγωγή του.

Η περίπτωση του ανά χείρας παραμυθιού είναι ενδεικτική και συνηγορεί υπέρ των ανωτέρω, παρ' όλο που το εξωτερικό ένδυμά του δεν μοιάζει να υποβοηθά στην αποκρυπτογράφησή του. Το περίγραμμα της ιστορίας του βασίζεται σε έναν πανάρχαιο ιαπωνικό μύθο του οποίου οι παραλλαγές βρίσκονται διάσπαρτες σε διάφορες συλλογές, ακόμη και σε ιερά βουδιστικά κείμενα. Από αυτές τις πηγές το αντλεί εξάλλου και ο Αγγλος συγγραφέας Νιλ Γκάιμαν (γεν. 1960), για να γράψει τη δική του ιστορία την οποία και εντάσσει στο γενικότερο πνεύμα του γνωστού, τουλάχιστον στους λάτρεις του είδους, κόμικς του The Sandaman, που αριθμεί 75 τεύχη, και του οποίου ο κεντρικός ήρωας είναι μια αινιγματική, υπερφυσική μορφή, ο Βασιλιάς των Ονείρων της Νύχτας, που τα χαρακτηριστικά του μοιάζουν με ενός εκ των ηρώων του ιαπωνικού μύθου. Το παραμύθι, που έχει προέλθει απ' αυτόν, αφηγείται τον έρωτα ενός βουδιστή μοναχού και μιας αλεπούς. (Να σκεφτούμε στο σημείο αυτό ότι στο μακρινό παρελθόν η γυναίκα πιθανώς να μεταμφιέστηκε στο εν λόγω θηλαστικό προκειμένου να συνευρεθεί με τον αγαπημένο της). Στη δραματική περίπτωση, ωστόσο, των «καταραμένων», αν όχι και «ανώμαλων», εραστών εμπλέκεται και ένας πανίσχυρος άρχοντας ο οποίος, όμως, παρ' όλα τα πλούτη του και τη σχέση του με τις σκοτεινές δυνάμεις, όχι μόνο δεν είναι ευτυχισμένος, αλλά διακατέχεται αντίθετα από αβεβαιότητα και φόβο. Όταν η αλεπού θα παγιδευτεί στους σκοτεινούς εφιάλτες του, ο μοναχός δεν θα διστάσει να θυσιάσει ακόμη και την ίδια τη ζωή του για να τη σώσει.

Το εξωτικό παραμύθι του Νιλ Γκάιμαν, δομημένο με άψογη αρχιτεκτονική, κινείται, εξελίσσεται και διεκπεραιώνεται μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας καταργώντας τα συμβατικά όρια και τις διαχωριστικές γραμμές που υπάρχουν ανάμεσα στις δύο περιοχές. Η ρεαλιστική του οικοδόμηση, ωστόσο, με τις περίτεχνες λεπτομέρειες και τις αμεσότητα της εικόνας δεν προδίδει ούτε στιγμή την ονειρική του ατμόσφαιρα και την εσωτερική του μουσική διάσταση. Όπως επίσης τα υπερφυσικά γεγονότα, που δίνουν και τον τόνο του είδους και που συγγενεύουν άμεσα με το σουρεαλισμό, δεν καλύπτουν, προς χάρη του εξωτερικού περιγράμματος του μύθου, τη βαθύτερη σημασία του υψηλού σκοπού για τον οποίο αγωνίζονται τα πλάσματα που τον συνθέτουν με όπλα -ξεχασμένα και εν αχρηστία τώρα πλέον- την αυτοθυσία, την αυταπάρνηση, τη μεγαλοψυχία, την υψηλοφροσύνη, το μεγαλείο της ψυχής γενικότερα. Οι σκηνές-πράξεις που υποστηρίζουν και υποστασιοποιύν αυτό το παραμυθένιο δράμα και των οποίων ο ψυχολογικός σχεδιασμός αποδίδεται με ανάλογα χρώματα, ώστε να τονίζουν και να υπογραμμίζουν το υπόγειο νόημά τους, διαδέχονται η μία την άλλη με τη ροή ενός τραγουδιού. Η στέρεη δομή τους όμως, που τη χαρακτηρίζει ένα εκλεπτυσμένο στιλιζάρισμα, παραπέμπει υπογείως στη σκηνική ομορφιά του αρχαίου παραδοσιακού ιαπωνικού θεάτρου Καμπούκι και στην ποιητική λεπτότητα και ακρίβεια της θαυμαστής επίσης ιαπωνικής ζωγραφικής, ενός Χοκουσάι για παράδειγμα. Βέβαια αυτό γίνεται με σύγχρονη αντίληψη και μέσα από την οπτική ενός δυτικού.

Ξωτικά και άλλα μυθικά πλάσματα κυκλοφορούν στους διαδρόμους αυτού του εξωτικού ποιήματος συμβάλλοντας με την ανάερη παρουσία τους στη δημιουργία της κατάλληλης φανταχτερής ατμόσφαιρας στο βάθος της οποίας πάλλεται μια μικρή νότα μελαγχολίας σαν ένα όμορφο χρυσάνθεμο που ξέρει ότι θα μαραθεί. Τα διάφορα προαναφερθέντα πρόσωπα ωστόσο, παρ' όλη την εκ φύσεως ρευστότητά τους, δεν χάνουν ποτέ το υλικό τους περίγραμμα και τον όγκο τους. Ο μοναχός βουδιστής καλλιεργεί τις γλυκοπατάτες του, η αλεπού ξεκουράζεται στη φωλιά της, ο άρχοντας ονμιότζι είναι φιλήδονος και κοιλιόδουλος, ο άρχοντας των ονείρων κατοικεί στο παλάτι του που έχει αίθουσες, θρόνο, πουλιά, καθρέφτες, εικόνες, κήπους, τα οποία και χρησιμοποιεί όπως και ο κάθε συνηθισμένος άνθρωπος για τις καθημερινές του ανάγκες. Το μαγικό παραμύθι του Νιλ Γκάιμαν είναι στολισμένο με όλα τα θαυμαστά υλικά της φαντασίας, όπως πρέπει να είναι κάθε γνήσιο παραμύθι· τα χρώματα, οι ήχοι, οι γεύσεις, οι οσμές, το φως και το σκοτάδι, και, κυρίως, τα αισθήματα-πάθη αποκτούν εδώ μιαν άλλη ποιότητα και ένα άλλο υπαρξιακό βάθος. Οι ήρωες, που έχουν ήδη εκτεθεί με τα προβλήματά τους, πρέπει να τα βιώσουν και να τα ξεπεράσουν, όχι τόσο για να κατακτήσουν το εφήμερο μιας πρόσκαιρης ευτυχίας όσο για να συνειδητοποιήσουν το νόημα της ύπαρξής τους και το ρόλο τους στο κοσμικό παιχνίδι που βρέθηκαν να παίρνουν μέρος χωρίς να ρωτηθούν και χωρίς να έχουν δικαίωνα να αρνηθούν τη συμμετοχή τους σ' αυτό. Το γοητευτικό παραμύθι του Νιλ Γκάιμαν σχεδιάζει με μοναδικό τρόπο τη μυητική πορεία που πρέπει να διανύσουν προκειμένου, μέσα από τη δοκιμασία, να αξιωθούν την αγάπη, την ένωση, το πέρασμα σε ένα άλλο πολύ πιο ανώτερο επίπεδο ζωής· και ο εν λόγω σχεδιασμός του γίνεται χάρη στη δεξιοτεχνία του συγγραφέα του. Ο Νιλ Γκάιμαν έγραψε ένα πανέμορφο παραμύθι πάνω στην ανθρώπινη ματαιότητα και στη σημασία του υπαρξιακού αγώνα προκειμένου να της δοθεί κάποιο περιεχόμενο.

Ο διάσημος Ιάπωνας ζωγράφος Γιοσιτάκα Αμάνο, έχοντας αφομοιώσει την εικαστική παράδοση της πατρίδας του, το εικονογραφεί με άψογη τεχνική και τρυφερή ευαισθησία αναδεικνύοντας το ποιητικό του βάθος και την ονειρική του ατμόσφαιρα. Χρησιμοποιώντας μια ποικιλία υλικών, πενάκι, μολύβι, κραγιόνι, τέμπερα, λάδι, αλλά και διάφορες τεχνοτροπίες, τις οποίες, όμως, υποτάσσει στο προσωπικό του ύφος, δημιουργεί πίνακες ζωγραφικής που δεν σχολιάζουν απλώς το κείμενο, αλλά μοιάζουν συνέχειά του.

Η μετάφραση του Βασίλη Μπαμπούρη, με ωραία ελληνικά, αποδίδει όλη την ποιητική ομορφιά του κειμένου.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/09/2001