Εθνικισμός Πολιτισμός Πίστη και Εξουσία

[...]
Ενάντια στις κοινότοπες απόψεις ότι πρόκειται για οικουμενικό γνώρισμα της ανθρώπινης φύσης, ή για αναχρονιστικό και βάρβαρο απομεινάρι των φυλετικών κοινωνιών, ο Γκέλνερ υποστήριξε ότι ο εθνικισμός είναι κατεξοχήν φαινόμενο της νεωτερικότητας, επακόλουθο της εκβιομηχάνισης, του εκσυγχρονισμού και της οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης. Το ζήτημα δεν είναι ότι οι εθνικές κουλτούρες αποκαθιστούν μια φανταστική οργανική κοινότητα, αλλά ότι επιτρέπουν τη λειτουργική επικοινωνία μεταξύ αγνώστων και ανταποκρίνονται στην κινητικότητα και την ανωνυμία των σύγχρονων κοινωνιών.
Συνδυάζοντας ανθρωπολογία, ιστορία και φιλοσοφία, αυτό το πυκνό, αιχμηρό δοκίμιο (που συμπληρώνει το κλασικό έργο του Γκέλνερ "Έθνη και εθνικισμός") ανιχνεύει τις ρίζες του εθνικισμού στο νεωτερικό κράτος, τη συνάρτησή του με ιστορικά στάδια, χρονικές ζώνες και τύπους ηθικής, τους δεσμούς του με το ρομαντισμό και την αναμέτρησή του με βασικούς ανταγωνιστές, όπως ο φιλελευθερισμός, ο μαρξισμός και το ισλάμ.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Ο Ερνεστ Γκέλνερ (1925-1995) επεξεργάστηκε μια θεωρητική ερμηνεία του εθνικισμού που θεωρείται δίκαια μία από τις πιο πρωτότυπες και σημαντικές συμβολές στην κατανόηση του φαινομένου. Το παρόν βιβλίο, που δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του, συνοψίζει και συμπληρώνει τα πορίσματα της έρευνάς του, που διήρκεσε πάνω από τρεις δεκαετίες. Ο Γκέλνερ αμφισβητεί την υποτιθέμενη οικουμενικότητα και την προαιώνια φύση του εθνικισμού και του εθνικού αισθήματος. Στις παραδοσιακές αγροτικές κοινωνίες δεν προκύπτει πρόβλημα εθνικισμού. Ο εθνικισμός είναι ιστορικό προϊόν της νεωτερικότητας και συνδέεται με την εμφάνιση της βιομηχανικής κοινωνίας. Ο πολιτικός και πολιτισμικός συγκεντρωτισμός που είναι εγγενής στη νεωτερικότητα τείνει να σφυρηλατεί μιαν ομοιογενή κρατική και πολιτισμική μονάδα. Ο εθνικισμός γεννιέται από αυτό το γάμο κράτους και κουλτούρας. Ο εθνικιστής θέλει να είναι στο ίδιο κράτος με τους «δικούς» του αποκλείοντας όλους τους «άλλους». Η εθνικιστική αρχή θέλει τα σύνορα των πολιτικών μονάδων να συμπίπτουν με τα σύνορα των πολιτισμών. Εφόσον η εθνότητα προσδιορίζεται κατά βάση με όρους κοινού πολιτισμού, ο εθνικισμός ζητάει όλοι στο εσωτερικό της πολιτικής μονάδας να ανήκουν στην ίδια κουλτούρα και αντίστροφα, όσοι ανήκουν στην ίδια κουλτούρα να βρίσκονται μέσα στην ίδια πολιτική μονάδα. Ο Γκέλνερ εξηγεί τη διάδοση της εθνικιστικής αρχής με βάση τις λειτουργικές ανάγκες της βιομηχανικής κοινωνίας (διάχυτη κοινωνική κινητικότητα, πολύπλοκος καταμερισμός εργασίας, κεντρικός ρόλος της κουλτούρας κ.λπ.). Η μεγάλη απήχηση και ο επιθετικός χαρακτήρας του εθνικισμού στις αρχές του 20ού αιώνα ερμηνεύονται από τον Γκέλνερ με βάση έναν συνδυασμό ιδεολογικών και οικονομικών παραγόντων, δηλαδή με το εκρηκτικό μείγμα ρομαντισμού, κοινοτισμού, λαϊκισμού, βιταλισμού και δαρβινικού βιολογισμού, που συμπίπτει με την οικονομική και κοινωνική κρίση.



ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 07/02/2003