Ζωή στο περιθώριο

Μια ιστορία αγάπης, μια ιστορία μυστηρίου, μια ιστορία του μυστηρίου της αγάπης. Οι ήρωες, δύο νέα παιδιά, κρύβονται από τους ανθρώπους, αλλά πάνω απ' όλα κρύβονται από τον ίδιο τους τον εαυτό, γιατί η ιστορία της ζωής τους δεν μπορεί να χωρέσει σε λόγια, στα λόγια τους. Κρύβονται στο περιθώριο της κοινωνίας και ζουν στο περιθώριο της ζωής. Μέχρι που οι δρόμοι τους συναντιούνται. Και τότε η βαθύτερη και ορμητικότερη ανάγκη της ύπαρξης παρασέρνει τις άμυνές τους, ανατρέπει τις έτσι κι αλλιώς επισφαλείς ισορροπίες τους.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



«Καλύτερα να είσαι μόνος σου. Μόνος σου μπορείς να ισορροπείς. Μπορείς να συγκεντρώνεσαι. Το ένα πόδι μετά το άλλο. Σαν σχοινοβάτης... Ετσι πρέπει να είσαι», υπενθυμίζει εμφατικά στον εαυτό της, σε κάθε δύσκολη στιγμή, η αλλόκοτη εικοσάχρονη ηρωίδα τής Γκλάιστερ, η οποία φέρει το αστείο όνομα «Αρνάκι» και δουλεύει ως καθαρίστρια σε διάφορα σπίτια του Σέφιλντ και ενίοτε υιοθετεί και το ρόλο της κοινωνικής λειτουργού για τα διάφορα αφεντικά της. Η κοπέλα δεν έχει καμία στενή επαφή με κανέναν από τους κατοίκους της πόλης, θα ήθελε να ζει σε έναν φάρο και όταν τα πράγματα χάνουν το νόημά τους, κακοποιεί η ίδια τον εαυτό της, χαράζοντας τα μπράτσα της με αιχμηρά αντικείμενα, για να προκαλέσει τον πόνο και να αισθανθεί ζωντανή. Επιπλέον, με τις εύστοχες παρατηρήσεις της για τον κόσμο στον οποίο βρέθηκε να ζει, κατορθώνει να μεταμορφώσει την πλέον ουδέτερη και άχρωμη μεσοαστική γειτονιά στο καταλληλότερο σκηνικό για την εξέλιξη μιας συναρπαστικής ιστορίας «εσωτερικού» τρόμου.



Μυστικά και ψέματα



Η Γκλάιστερ είναι δεξιοτέχνης στην περιγραφή αυτού του είδους τρόμου και στην απόδοση των κατά συνθήκη μυστικών και ψεμάτων που επινοούνται προκειμένου να κρατήσει κάποιος στη ζωή του κάποιον ή κάτι που θεωρεί πολύτιμο. Σε κάθε παράγραφο, σε κάθε σελίδα της, μπορεί να εντοπιστεί μια αναπάντεχα ευφυής σκέψη ή παρατήρηση για το σύγχρονο κόσμο, ένας συνδυασμός λέξεων και φράσεων που εκπλήττει με τη διαύγειά του, διατηρώντας ταυτόχρονα τη «φυσικότητα» της αφήγησης, ακόμα κι όταν εκφέρεται η πλέον οδυνηρή αλήθεια. Αγγίζοντας τα πλέον επώδυνα σημεία με εξίσου αιχμηρές λεπτομέρειες, κάνει τις λέξεις της να λειτουργούν σαν μεγεθυντικός φακός για τις πληγές που δημιουργούνται από την τριβή με τις σκληρές επιφάνειες των άλλων, όπως οι πληγές στο σώμα της ηρωίδας της.

Το «Ζωή στο περιθώριο» («Now you see me»), σύμφωνα με τον αγγλικό τίτλο, παρ' ότι εμπεριέχει πλήθος αιχμηρών σχολίων για τη σύγχρονη βρετανική πραγματικότητα, δεν στερείται αισιοδοξίας και διαβρωτικού χιούμορ. Ολοι οι χαρακτήρες διαθέτουν και μια κρυφή πλευρά που είναι υπεύθυνη για την αναπάντεχη εκδήλωση των άγριων ενστίκτων τους ή της αλλοπρόσαλλης συμπεριφορά τους. Κάποτε έρχεται η στιγμή που ραγίζει η εκπολιτισμένη κρούστα, αφήνοντας έκθετη μια άλλη εξίσου πραγματική πραγματικότητα, όπου κυριαρχεί η βαρβαρότητα, η οποία παρ' ότι απωθητική είναι καθ' όλα αληθινή.

Στο μυθιστόρημα υπάρχουν πλήθος από τέτοιες στιγμές, μικρές «επιφάνειες», όπου η αλήθεια εμφανίζεται μεν, αλλά ταχύτατα οπισθοχωρεί προκειμένου να διατηρηθεί η λεία επιφάνεια του κόσμου και μια ανήσυχα καθησυχαστική τάξη. Τα πρόσωπα που εμπλέκονται στην ιστορία της συχνά δεν διακρίνουν το οφθαλμοφανές κι όσοι το διακρίνουν υποφέρουν και είναι καταδικασμένοι σε ανελέητη μοναξιά, γιατί το ανθρώπινο περιβάλλον δεν είναι ιδιαίτερα σπλαχνικό με αυτούς που θυμούνται ή επιλέγουν να μην ξεχνούν. Το «Αρνάκι» έχει βυθιστεί στη μοναξιά της και προσπαθεί να βάλει μια τάξη στην πολύπαθη ζωή της, ασκώντας αυστηρό αυτοέλεγχο σε κάθε μικρή της κίνηση, αποφεύγοντας τις στενές επαφές, κρατώντας τα χέρια τεντωμένα μπροστά και τα μάτια προσηλωμένα στον ορίζοντα, για να διατηρηθεί η εύθραυστη ισορροπία της πάνω στο τεντωμένο σχοινί, κάτω από το οποίο χάσκει ο ιλιγγιώδης κόσμος του παρελθόντος. Για ν' αντέξει την πραγματικότητα αναγκάζεται να σβήσει το παρελθόν της, αλλά οι πληγές στο σώμα της, σαν απομεινάρια ονείρων, θυμίζουν κομμάτια της ιστορίας της.

Η συναισθηματική παράλυση της ηρωίδας επιτρέπει στη μυθιστοριογράφο να λειτουργήσει ως ζωοδότης, να εμφυσήσει ζωή στις ακινητοποιημένες από τα οδυνηρά συναισθήματα ανθρώπινες καρικατούρες και να τους δώσει χρώμα και κίνηση, βάζοντάς τους να σχετιστούν με ανθρώπους εξίσου παραλυμένους από τις δικές τους περιπέτειες, ενώ τα μυστικά τους και ο τρόπος που επινοούν για να τα αποκρύψουν καταλήγει να γίνει και ο κατεξοχήν τρόπος ζωής τους.

Η μετάβαση από το πρώτο στο τρίτο πρόσωπο αποκαλύπτει σταδιακά το τραύμα της αφηγήτριας, ενώ οι φωνές που «ακούει» και η μάχη που στήνουν μεταξύ τους, μας προϊδεάζουν γι' αυτά που πρόκειται να ακολουθήσουν.

Δεν ξέρουμε γιατί το «Αρνάκι» το έσκασε από το κοπάδι στα δεκάξι, όμως κάπου στα μέσα της ιστορίας μαθαίνουμε πως και οι δύο γονείς της είναι νεκροί, πως δεν έχει κανένα συγγενή, πως κάποτε κάτι τραγικό της συνέβη και κατέληξε σε ψυχιατρική κλινική, απ' όπου και το έσκασε πριν από δύο χρόνια, εμπειρία που τεχνηέντως σβήνει από τη μνήμη της, γιατί μέχρι τώρα ένα πράγμα έχει μάθει καλά: να προστατεύει τον εαυτό της. Στο σημείο αυτό εμφανίζεται κάποιος Ντόγκο στη ζωή της, ένας ακόμα που ξέφυγε από το κοπάδι, ένας παράνομος φυγάς που καταζητείται για κάποιο φόνο και που τρομάζει την κοπέλα, όχι γιατί την απειλεί, αλλά γιατί, για πρώτη φορά, την προκαλεί να συνδεθεί, να σχετιστεί και να δημιουργήσει γέφυρα με μια άλλη ανθρώπινη ύπαρξη. Και ο νεαρός που είχε στα δάχτυλά του τατουάζ τις λέξεις ΑΓΑΠΗ και ΜΙΣΟΣ -ένα γράμμα σε κάθε δάχτυλο- κατορθώνει, παρά τις αντιρρήσεις της, να σπάσει τις αντιστάσεις της και να τον φιλοξενήσει στο καταφύγιό της, ένα κελάρι όπου μένει λαθραία, κάτω από το σπίτι ενός υπέργηρου που το «Αρνάκι» φροντίζει και που φέρει το εμβληματικό όνομα «Ντίκενς». Ο Ντόγκο, ο οποίος πάντα συνοδεύεται από δύο σκύλους, παρ' ότι μυστικοπαθής, ολιγόλογος, είναι και τρυφερός και δημιουργεί στην κοπέλα το αίσθημα της απειλής, όχι για τα εγκλήματα που έχει διαπράξει, αλλά γιατί απαιτεί να του δώσει εμπιστοσύνη, αγάπη, ειλικρίνεια και την αλήθεια. Στην πορεία η κοπέλα θα αφεθεί και θα τον βάλει στον κόσμο της, στο κορμί της και την καρδιά της. Τότε, όταν κλείνει τα μάτια, το τεντωμένο σχοινί χάνεται και διαπιστώνει πως δεν υπάρχει ανάγκη από σχοινί ούτε από ισορροπία, όταν «υπάρχει κάποιος μπροστά σου να σε κρατάει» κι έτσι μαθαίνει τη σημασία των ανθρώπινων σχέσεων και τη μεταμορφωτική δύναμη της αγάπης.



Υπέρ διαφορετικότητας



Το μυθιστόρημα, παρά τη βία και τη σκληρότητα των περιγραφών, φέρει ένα αισιόδοξο μήνυμα: Οταν κάποιος κατορθώσει να αγγίξει την εύφλεκτη περιοχή της αδρανοποιημένης πληγής, μπορεί, αν δεν καεί, να την επουλώσει. Επίσης, είναι ένα μυθιστόρημα που υπερασπίζεται τη διαφορετικότητα, τονίζει την ανάγκη της ανθρώπινης παρουσίας και συμμαχίας αλλά και τη λυτρωτική δύναμη της εκφοράς τής αλήθειας. Οσο επώδυνη, όσο τρομακτική κι αν είναι η αλήθεια, όσο κι αν είναι αδύνατο να ειπωθεί ολόκληρη, γιατί συχνά δεν την κατέχουν ούτε και αυτοί που προσπαθούν να την εκστομίσουν, αρκούν η απόπειρα και η διάθεση να εμπιστευθούν κάποιον για να φωτιστεί ο ζοφερός τους κόσμος, έστω και για λίγες στιγμές, λίγες στιγμές πριν επιστρέψουν στη φυλακή του εαυτού τους, ή, για να είμαστε κυριολεκτικοί, στη φυλακή που έχει προβλέψει ο ανθρώπινος νόμος για τους αποκλίνοντες.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 09/12/2005