Τέχνη και ψευδαίσθηση

Το βιβλίο αυτό του μεγάλου ιστορικού της τέχνης, Ε.Η.Gombrich αποτελεί μία διεισδυτική μελέτη στην αέναη συζήτηση για την έννοια και τα όρια της ψευδαίσθησης σε κάθε απόπειρα μας να ορίσουμε την πραγματικότητα και ως εκ τούτου και την καλλιτεχνική αξία των έργων τέχνης. Με αυτήν την αφετηρία, ο κριτικός αναλύει θέματα όπως τα όρια της ομοιότητας της τέχνης με τη φύση, τη λειτουργία και τη φόρμα του έργου τέχνης, τη συμμετοχή του θεατή στην αισθητική εμπειρία, ενώ υπεραμύνεται της εμβάθυνσης στη γλώσσα των οπτικών εικόνων, προτού προβεί κανείς στην κριτική της τέχνης, μία θέση που προάσπισε με αυστηρότητα ο Καντ. Ο Gombrich δε θα σταματήσει να υποστηρίζει ότι η όραση ήταν ανέκαθεν συνυφασμένη με τη γνώση, με τα νοητικά μας συμπεράσματα και ότι ουσιαστικά ο νους είναι το πραγματικό όργανο όρασης. Έτσι, οι άνθρωποι σε διάφορες εποχές έβλεπαν και θαύμαζαν περιορισμένα γιατί γνώριζαν περιορισμένα. Επομένως, συχνά η αντίληψη και η ψευδαίσθηση είναι έννοιες που δε διακρίνονται εύκολα ακριβώς γιατί η αντίληψη της πραγματικότητας αλλάζει αναλογικά με τις γνώσεις που κερδίζονται. Ο συγγραφέας με την πλούσια επιχειρηματολογία του, η οποία συνοδεύεται και από πλούσιο υποβοηθητικό ζωγραφικό υλικό, αγωνίζεται τόσο για την απελευθέρωση της τέχνης και κυρίως της κριτικής της τέχνης από προκαταλήψεις και στερεότυπα που την φθείρουν και την περιορίζουν και την επανάκτηση του «αθώου βλέμματος», όσο και για την παραδοχή ότι οι ψευδαισθήσεις της τέχνης αποτελούν τα απαραίτητα εργαλεία της καλλιτεχνικής ανάλυσης.