Από την ιστορία της επαρχίας Κόνιτσας

Μέχρι την αυγή του 21ου αιώνα, οι ιστοριογραφικές αφηγήσεις για την επαρχία της Κόνιτσας (και για τους 44 οικισμούς της χωριστά) ήσαν πενιχρές, ποσοτικά και ποιοτικά, και ανέτρεχαν συνήθως έως το 1850 το πολύ.
Κατά τα έτη 2004-2007, εκδόθηκαν 4 βιβλία σχετικά με το παρελθόν της επαρχίας, αλλά τούτο παρέμεινε άγνωστο κατά το μεγαλύτερο μέρος του, διότι τα βιβλία αυτά ασχολήθηκαν με λίγα θέματα μερικών περιόδων του και εκόμισαν λίγες μόνον νέες ιστορικές γνώσεις, κυρίως περιπτωσιολογικές. Παρόμοια ιστοριογραφική υστέρηση παρατηρείται και ως προς άλλες επαρχίες ή περιοχές, όπως είναι το Πωγώνι, το Ζαγόρι και, μέχρι πρόσφατα, η Δυτική Μακεδονία.
Ωστόσο, συγκριτικά με αυτούς τους τόπους, η επαρχία Κόνιτσας πλεονεκτεί ποσοτικά εν σχέσει προς τις δημοσιευμένες άμεσες ιστορικές πηγές της περιόδου της τουρκοκρατίας, όπως είναι οι εξής: επιγραφές και ενθυμήσεις, παρρησίες ναών, έγγραφα Αρχών κρατικών, αυτοδιοικητικών και εκκλησιαστικών, δικαιοπρακτικά έγγραφα, λογιστικά κατάστιχα, δημοτικά άσματα, τοπωνύμια, οικοδομικά και άλλα μνημεία. Πολλές τέτοιες πηγές δημοσιεύθηκαν, μετά το 1928, από τους έξι γηγενείς λογίους, στην μνήμη
των οποίων αφιερώνεται το ανά χείρας πόνημα.