Coco and Igor

Λίγο πριν πεθάνει, η επιστροφή στο παρελθόν ήρθε σαν ανάγκη για τη μεγάλη κυρία της υψηλής ραπτικής. Η Κοκό στάθηκε στο καλοκαίρι του 1920, τότε που ερωτεύτηκε τον Ιγκόρ Στραβίνσκι, τη μουσική ιδιοφυΐα του εικοστού αιώνα...
Αν και πολύ διαφορετικοί, το πάθος τους ένωσε πέρα από τα αντικειμενικά εμπόδια που αντιμετώπιζαν.
Ο Ιγκόρ ήταν παντρεμένος και είχε τέσσερα παιδιά. Οι σειρήνες του έρωτα μπλέκονται με τη συγκλονιστική μουσική του Στραβίνσκι σε ένα βιβλίο γεμάτο πάθος, άρωμα, δημιουργική σκέψη, αλλά και αληθινή ζωή, γυμνή από ακριβά υφάσματα και δημοσιότητα.


ΚΡΙΤΙΚΗ



Πρόκειται για την πρώτη μυθιστορηματική απόπειρα του καταξιωμένου Βρετανού ποιητή Κρις Γκρίνχαλτζ, στην οποία τα ίχνη της γόνιμης θητείας του στον ποιητικό λόγο είναι εμφανή. Αιφνίδιες μεταφορές, ανατρεπτική οπτική, ύφος λιτό και γλώσσα συμπυκνωμένη, απαλλαγμένη από περιττές περιγραφές αλλά και η επιλογή του θέματός του είναι κάποια από τα στοιχεία που μαρτυρούν την αφετηρία του. Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τη συνάντηση δυο προσώπων που σημάδεψαν την εποχή τους. Μεταφέροντας την ατμόσφαιρα των αρχών του εικοστού αιώνα, αναφέρεται επίσης στα γεγονότα εκείνα που προηγήθηκαν αλλά και στους ανθρώπους που μεσολάβησαν προκειμένου οι πρωταγωνιστές της αφήγησής του να έρθουν κοντά. Ταυτόχρονα, καταγράφοντας με λεπτομέρειες κάθε στιγμή της συνάντησής τους, ο Γκρίνχαλτζ επιχειρεί να κάνει μια ανατομία της ερωτικής έλξης, δίνοντάς μας ένα κείμενο με απρόσμενη λυρική δύναμη.

Προέρχονται από διαφορετικούς χώρους και έχουν άλλο αντικείμενο, όμως, μέσα από τα μάτια του «βιογράφου» τους, διαθέτουν τα χαρακτηριστικά εκείνα που κάτω από προϋποθέσεις μπορούν, πάρα τις επιφανειακές αντιθέσεις τους, να λειτουργήσουν ως μαγνήτης για μια φλογερή σχέση. Πρόκειται για την Κοκό Σανέλ, τη μεγάλη κυρία της μόδας και αρωματοποιό, και για τον πρωτοπόρο Ρώσο συνθέτη, Ιγκόρ Στραβίνσκι. Η αυτοδημιούργητη Σανέλ παρουσιάζεται φιλόδοξη και αυταρχική με έντονο ερωτισμό, και τη συναντάμε στο σημείο της καριέρας της που το όνομά της αποτελεί συνώνυμο της γυναικείας χειραφέτησης από τα πομπώδη και περιοριστικά ενδύματα και στολίδια, αργότερα γνωστή και για τη δημιουργία του θρυλικού αρώματος Σανέλ Νο 5. Η Κοκό, επιθυμώντας να υπερβεί το εφήμερο που χαρακτηρίζει την ενασχόλησή της με τη μόδα μέσα από τη δημιουργία ενός διαχρονικού αρώματος -η γέννηση του οποίου συμπίπτει με την κορύφωση της σχέσης της με τον Στραβίνσκι- και να ξεπεράσει τα πεπερασμένα όρια που της θέτουν τα δημιουργήματά της, πασχίζει να αποσπάσει κάτι από την αύρα των έργων τέχνης που διαθέτουν οι συνθέσεις του Ρώσου μουσικού.



Μετά την «Ιεροτελεστία της άνοιξης»



Η ήδη φτασμένη και πλούσια Κοκό έρχεται πρώτη φορά σε επαφή με το Ρώσο εμιγκρέ Στραβίνσκι το 1913 στην πρεμιέρα της «Ιεροτελεστίας της άνοιξης», στην οποία χόρευε ο Νιζίνσκι και που αποδοκιμάστηκε από την υψηλή κοινωνία του Παρισιού (καθώς η μουσική του, σύμφωνα με την τότε κοινή γνώμη, διέθετε «κάτι από τη βαρβαρότητα των Τατάρων»), αίσθημα που και η ίδια είχε ήδη γευτεί, καθώς οι καινοτομικές της προτάσεις για απλοποίηση των ενδυματολογικών κωδίκων είχαν προκαλέσει την περιφρόνηση, πριν αρχίσει να ντύνει τις πλουσιότερες γυναίκες της Γαλλίας. Το 1920 συναντώνται ξανά σε γεύμα που παραθέτει ο Σέργκεϊ Ντιαγκίλεφ, ιμπρεσάριος των ρωσικών μπαλέτων, ο οποίος κάλεσε κάποιους από τους πλουσιότερους ανθρώπους του Παρισιού με σκοπό να βρουν χρηματοδότη για την αναβίωση της «Ιεροτελεστίας», μετά το αρχικό σκάνδαλο που προκάλεσε. Ο Ιγκόρ, γοητευμένος από το μαγνητισμό που ασκούσε η Σανέλ, θα πει: «Ο πηλός ήταν ζεστός στα χέρια του Θεού, όταν την έφτιαξε». Ο ίδιος, στα τριάντα οχτώ του, είναι παντρεμένος με την εξαδέλφη του Καταρίνα και ζουν με τα τέσσερα παιδιά τους σε ένα άθλιο δωμάτιο στο Παρίσι, συνθήκες που δεν του επιτρέπουν ν' αφοσιωθεί στη δουλειά του. Η Σανέλ, ανύπαντρη στα τριάντα έξι της, ζώντας έξω από τις συμβάσεις, τον προσκαλεί στην εξοχική της κατοικία στο Μπελ Ρεσπίρο, στα προάστια του Παρισιού, με την οικογένειά του, προσφέροντάς του την ευκαιρία να εργαστεί απερίσπαστος.

Στη βίλα, κάτω από το καχύποπτο βλέμμα της Καταρίνα, της οποίας η σιωπή σαν «διαβρωτικό οξύ, σταλάζει αργά αργά μέσα της», και την αποδοκιμασία των υπηρετών, αφήνονται σε ένα πάθος δίχως αύριο, αποτέλεσμα της μεταξύ τους έντονης έλξης. Ο Ιγκόρ, γοητευμένος από την παρουσία της γυναίκας, αισθάνεται σαν να του έδωσαν πίσω τη χαμένη του φωνή και καθώς αυτός «πιέζει τα πλήκτρα του πιάνου», εκείνη «πιέζει το πεντάλ της ραπτομηχανής». Στην πορεία διαπιστώνουν πως τα πεπρωμένα τους συνδέονται με παράξενο τρόπο, μοιράζονται κοινές ανησυχίες και απόψεις, καθώς επίσης μια κοινή δέσμευση και αφοσίωση για τη δουλειά τους -καινοτόμοι στο είδος τους. Η Σανέλ θέλει «να εκδημοκρατίσει τη γυναικεία μόδα» κι εκείνος να «επαναπροσδιορίσει τη μουσική αντίληψη». Επίσης, με τον τρόπο που ο Στραβίνσκι σπάνια γράφει μουσική στο χαρτί και συνθέτει απευθείας στο πιάνο, έχοντας την ανάγκη να νιώθει τη μουσική να γεννιέται στα χέρια του, έτσι και η Σανέλ δουλεύει χωρίς πατρόν πάνω στο μοντέλο της, δημιουργώντας τα μνημειώδη απέριττα φορέματα που έμειναν στην ιστορία.



Στην αντίστιξη του πάθους



Η σύγκρουση των δύο γυναικών, συζύγου και ερωμένης, είναι αναπόφευκτη, σύγκρουση που ο συγγραφέας παρουσιάζει σαν αντιπαράθεση δυο αντίθετων εκδοχών της θηλυκότητας. Περιγράφονται τόσο διαφορετικές όσο και «οι νότες πάνω στα πλήκτρα: μαύρη νότα, λευκή νότα, η μία να αντιτίθεται στην άλλη». Η ανεξαρτησία και η οικονομική αυτονομία της Σανέλ, αλλά και η ικανότητά της να δίνει σχήμα στο πεπρωμένο της, βρίσκονται σε πλήρη αντιδιαστολή με την αυταπάρνηση της Καταρίνα, της αφοσιωμένης και ευγενικής συζύγου.

Το μοτίβο του άσπρου-μαύρου επαναλαμβάνεται συνεχώς, στο ντεκόρ της βίλας, στα καταστήματα της Κοκό και στο σχεδιασμό του αρώματός της, αλλά λειτουργεί επίσης και ως μεταφορά για τη διπλότητα της προσωπικότητάς της και για τη φύση της σχέσης τους.

Μετά το σύντομο καλοκαιρινό τους ιντερμέτζο, οι δρόμοι των δύο εραστών θα χωρίσουν αλλά θα έχουν προσφέρει ο ένας στον άλλο μια πολύτιμη συνεισφορά στην τέχνη τους, που θα είναι μια παρακαταθήκη για την υπόλοιπη ζωή τους. Ο Στραβίνσκι, με τον ερχομό του φθινοπώρου, θα αντικατασταθεί από ένα νεότερο σε ηλικία εραστή, τον αθλητικό Ρώσο αριστοκράτη Δούκα Ντμίτρι, συνεργό της δολοφονίας του Ρασπούτιν.

Ο Γκρίνχαλτζ, με το πρώτο του αυτό μυθιστόρημα όπου, παρά την οικονομία των λέξεών του και τη μοναδική εκφραστική ακρίβεια, γράφει με μια ορμή ανάλογη της «Ιεροτελεστίας της Ανοιξης», κρατά την απαραίτητη απόσταση από τα γεγονότα ενσωματώνοντας εικόνες και μεταφορές με τρόπο που μόνο ένας ποιητής θα ήταν σε θέση να το κάνει.

Οι ανεμιστήρες της οροφής του θεάτρου περιγράφονται «σαν παγιδευμένα πουλιά», τα παραμορφωμένα από την αρθρίτιδα χέρια της Σανέλ, λίγο πριν από το τέλος της ζωής της, σαν τα «γαμψά δάχτυλα ενός πουλιού», και οι πόρτες του ασανσέρ σαν «πεινασμένα στόματα που κλείνουν πίσω της και την καταβροχθίζουν». Με μοναδικό τρόπο, επίσης, ζωντανεύει όλη την ένταση και την ατμόσφαιρα της σύντομης σχέσης τους, δίνοντάς μας όλα τα στάδια της παράδοσης του Στραβίνσκι στη γοητεία της μεγάλης κυρίας της ραπτικής, αποδίδοντας όλο τον κρυφό ερωτισμό της επαφής τους, με αποκορύφωμα την κρίσιμη στιγμή όπου η Σανέλ προσέχει πως λείπει ένα κουμπί στο πουκάμισο του συνθέτη, και σκύβει να του το ράψει. Η χειρονομία αυτή αποκτά ένα στοιχείο αναπάντεχης οικειότητας και ερωτισμού αλλά είναι και ενδεικτικό της σύντομης αλλά μοιραίας σχέσης, η οποία, σύμφωνα με το «βιογράφο», θα συνεχιστεί ακόμα και όταν τα δυο μέλη της θα βρεθούν στις δυο πλευρές του Ατλαντικού.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 27/12/2003