Εννέα Έλληνες συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας

Το «9» είναι μια ένθετη εβδομαδιαία περιοδική έκδοση της «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ» με αντικείμενο τα κόμικς και την Επιστημονική Φαντασία. Κι αυτό είναι το πρώτο βιβλίο Επιστημονικής Φαντασίας που εκδίδει, μια συλλογή με 13 διηγήματα από εννέα 9 συγγραφείς που φιλοξένησε στις σελίδες του.
Η Επιστημονική Φαντασία έχει κατηγοριοποιηθεί και έχει αναλυθεί, ίσως περισσότερο από κάθε άλλο είδος λογοτεχνίας (ή και παραλογοτεχνίας, όπως τη θέλουν οι κακεντρεχείς ή οι οπαδοί της «Υψηλής Τέχνης»). Ακόμα και σήμερα, ο ορισμός της είναι ασαφής -κάποιοι φανατικοί θεωρούν Επιστημονική Φαντασία μόνο τη λεγόμενη «σκληρή», κάποιοι εντάσσουν χαλαρά ακόμα και τη Fantasy στον κορμό της.
Νομίζω πως όλα αυτά είναι άνευ σημασίας, ή αν θέλετε, κάτι που θα πρέπει να απασχολεί τους κριτικούς της λογοτεχνίας και τους ιστορικούς της Τέχνης. Και η αναφορά στην Ιστορία της Τέχνης δεν είναι καθόλου τυχαία. Γιατί η Επιστημονική Φαντασία δεν είναι πλέον αποκλειστικά ένα λογοτεχνικό είδος. Είναι ένα φαινόμενο.[...]

Από τον πρόλογο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ακόμη και πριν από την επίσημη είσοδό της στη λογοτεχνική οικογένεια, εκεί γύρω στις αρχές τού περασμένου αιώνα, η επιστημονική φαντασία φιλοδόξησε να συλλάβει το μέλλον και να το σχεδιάσει με μύθους ρεαλιστικούς έως και ιδιαίτερα εκκεντρικούς, θέλοντας να καταδείξει τις δυνατότητες της επιστήμης, ως προέκταση της ανθρώπινης δημιουργικής φαντασίας. Κεντρικό αρχετυπικό σύμβολό της υπήρξε απ' την αρχή, με πλήθος παραλλαγές, η μηχανή. Το ίδιο εξάλλου συνεχίζει να παραμένει μέχρι σήμερα. Η εμφάνισή του στην ανθρώπινη καθημερινότητα, με τις όποιες θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις πάνω σ' αυτήν, συμβολίζει πάντα την εισβολή-επίθεση του άγνωστου, ελκυστικά γοητευτικού αλλά και δυσοίωνα τρομαχτικού μέλλοντος. Ο άνθρωπος στέκεται απέναντι σ' αυτή την αινιγματική πρόκληση και προσπαθεί να την αντιμετωπίσει. Προσπαθεί, κυρίως, να αναμετρηθεί όχι τόσο με τον υπεύθυνο εαυτό του όσο με το επίτευγμά του, οι διαστάσεις του οποίου ξαφνικά μοιάζουν να αποκτούν παγκόσμιες, οικουμενικές διαστάσεις, δημιουργώντας παράλληλα και ανάλογου μεγέθους πρόβλημα. Η στιγμή τής σύγκρουσης λειτουργεί αποκαλυπτικά, επαναφέροντάς τον μπροστά στις ευθύνες του και στη σωκρατική αυτεπίγνωση: Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα. Η συνειδητοποίηση αυτή λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη που τον ωθεί προς τα εμπρός, σε μια μάλλον απεγνωσμένη προσπάθεια να διορθώσει τα λάθη και να επουλώσει τις πληγές, προσβλέποντας σε μια ουτοπική αυτοτελείωση μέσω του επιστημονικού-τεχνολογικού θαύματος -ακόμη κι όταν έχει χάσει τον προσανατολισμό προς τη σωστή κατεύθυνση. Από τον Λουκιανό μέχει τον Ουίλιαμ Γκίμπσον και τους σύγχρονους μετακυβερνοπάνκ συγγραφείς του είδους, η μυθολογία της επιστημονικής φαντασίας με αυτό το υπαρξιακό πρόβλημα ασχολείται.

Ο αναγνώστης τού εν λόγω τόμου θα το διαπιστώσει στα διηγήματα και των εννέα νέων Ελλήνων συγγραφέων που συγκροτούν το σώμα του. Ολα, ανεξαρτήτως τοπίου, σκηνικού, θεματικής και ιστορίας, σχεδιάζουν μια συνήθως αγχωτική σύγχρονη πραγματικότητα, της οποίας το μάλλον αδιέξοδο εικοσιτετράωρο κινείται, ανασαίνει και διαβιώνει γενικά μέσα στην περιφέρεια της σύγχρονης προηγμένης τεχνολογίας, η οποία κάθε άλλο παρά έχει δώσει λύση, είτε στο υπαρξιακό πρόβλημα είτε, κατ' εξοχήν, στο καθημερινό. Και ίσως γι' αυτό αναδίνουν μια αύρα σκυθρωπής μελαγχολίας. Υπό αυτή την έννοια, με πρόσχημα την παρούσα ανθολογία, η Ε.Φ. φαίνεται να ξεπερνά τα όριά της ως ένα λογοτεχνικό είδος περιορισμένης μόνο εμβέλειας και γίνεται η απεικόνιση του νέου τρόπου ζωής, τα σύμβολα του οποίου, έχοντας πλέον αποκτήσει ρεαλιστική υπόσταση και δυναμικότητα, διαμορφώνουν ένα άλλο, υπαρξιακών προδιαγραφών, επίπεδο σχέσεων του ατόμου με τον εαυτό, τον άλλο, την εξουσία, τον κόσμο, τη φύση, το σύμπαν, το μυστήριο που τον περιβάλλει γενικότερα. Οι ιστορίες που αφηγούνται οι νέοι συγγραφείς είναι ιδιαιτέρως ενδεικτικές αυτού του πνεύματος και του τοπίου που τις γέννησε, καθώς λειτουργούν ως παραμορφωτικές αντανακλάσεις του.

Ο Γιώργος Γούλας (Υπό έλεγχο) παρακολουθεί την ερωτική σχέση ενός θηλυκού ανδροειδούς με έναν αυθεντικό άνθρωπο, που προσπαθεί να συλλάβει τις υπόγειες αποχρώσεις του γεγονότος όταν διαπιστώνει ότι το Δημιούργημα έχει «εμφυτευμένη» υπαρξιακή συνείδηση. Ενα ανάλογο θαύμα περιγράφει και ο Στέλιος Καλογεράκης (Virtual Mortality): την «εμφύτευση γνώσης». Μόνο που ούτε αυτό δεν συνιστά σοφία, πολύ περισσότερο ευτυχία. Ο Παναγιώτης Κούστας (Ο Ονειροφύλακας και η Τζένη) παρίσταται απλώς ως ρομπότ στο θάνατο της ηρωίδας του, που ενώ μπορεί να τροφοδοτεί τα όνειρά της, αδυνατεί να την τροφοδοτήσει με ζωή, ενώ σε ένα άλλο θαυμαστό μελλοντικό τοπίο (Ο Αθως Εμφοβος στο Ναό του Ηχου), η εφαρμογή μιας μαθηματικής εξίσωσης σε ανθρώπινο επίπεδο δεν φέρνει το αναμενόμενο φυσιολογικό ίσον, διότι αγνοεί τον απρόβλεπτο παράγοντα άνθρωπος. Παράλληλα, ο Μιχάλης Μανωλιός (Το γαλάζιο φόρεμα) υποχρεώνει την ηρωίδα του να δεχτεί τον καινούργιο απάνθρωπο ρόλο που της επιφυλάσσει η ηλεκτρονική εποχή: Να παραμείνει εν ζωή ως... πρόγραμμα υπολογιστή, διαφορετικά με ένα κλικ μπορεί να σβηστεί διά παντός. Ανάλογα μεταχειρίζεται και τον δεύτερο ήρωά του. Θα είσαι εδώ διαβεβαιώνει αυτός την αγαπημένη του σύζυγο. Ομως η επιστημονικώ τω τρόπω ψυχοσωματική μετάλλαξή του την εξαφανίζει από το άνυδρο πλέον εσωτερικό του τοπίο, έχοντας ήδη αλλοτριώσει τον ίδιο. Δεν είναι τα μόνα θύματα του θαυμαστού νέου κόσμου. Ο Σωτήρης Μπαμπατζιμόπουλος (Η Συλλογή) εμφανίζει δύο άλλα στο προσκήνιο της ιστορίας του. Εκείνη γενετικό βαμπίρ, εκείνος μεταλλαγμένος. Θα προσπαθήσουν να συναντηθούν. Αλλά η διαχωριστική γραμμή που έχει χαράξει ανάμεσά τους η επιστημονική εποχή τους δεν το επιτρέπει. Ανήκουν πλέον σε δυο διαφορετικά στρατόπεδα και το σημείο επαφής έχει χαθεί οριστικά. Οχι, όμως, και η συνειδητοποίηση της απώλειας, της φθοράς και του τέλους που συνεπιφέρει ο χρόνος. Ο Αλέκος Παπαδόπουλος πιστεύει ότι είναι Ευλογημένη Αγνοια να ζεις με τη φαντασίωση μιας ανύπαρκτης αθανασίας, όταν η μόνη βεβαιότητα που ενυπάρχει πίσω από την ψευδαίσθηση του τεχνολογικού θαύματος είναι η ολοκληρωτική απουσία. Απ' αυτή την άποψη, φυσικά και Δεν Εχουμε Χρόνο, διαπιστώνει εύστοχα ο Γιάννης Στάγκος. Γι' αυτό και ο ήρωάς του ταξιδεύει στα διάφορα τοπία του παρελθόντος σε μια μάταιη προσπάθεια ν' αποφύγει το αναπόφευκτο. Η διαπιστωμένη γνώση του τέλους, ωστόσο, δεν διαφοροποιεί τη συμπεριφορά του προς το συνοδοιπόρο που την υφίσταται. Οι Παράξενοι είναι η επιεικής ονομασία με την οποία χαρακτηρίζει το γήινο και την ευγενή του κοινότητα ο ιδιόμορφος ξένος που, κατά παράδοξο τρόπο, αποδεικνύεται πιο ανθρώπινος απ' τους αυτόχθονες. Αλλά όποιος κι αν είναι ο κάτοικος αυτού του πλανήτη, θα αγωνιστεί να δραπετεύσει από τη φυλακή της εικονικής πραγματικότητας που τον εγκλώβισε το σύστημα. Οταν, όμως, το κατορθώσει, θα δεχτεί την επίθεση της πραγματικότητας. Προσοχή, Αδιέξοδο, θα προσπαθήσει να τον προειδοποιήσει ο Κώστας Χαρίτος. Κανένας δρόμος της δεν οδηγεί πουθενά. Ο άνθρωπος, μια και δεν έχει άλλη λύση, θα επιχειρήσει τότε να αντιμετωπίσει τη Μηχανή, αν και ξέρει ότι θα τον καταβροχθίσει στο τέλος. Τι έχει απομείνει πλέον στον απολεσθέντα αυτού του θλιβερού κόσμου να εκποιήσει προκειμένου Να ξαναδεί τη βροχή τουλάχιστον; -αναρωτιέται μελαγχολικά ο Νίκος Χατζηιωάννου. Μα ό,τι τον συνιστά ως συνειδησιακό ον: Τις αναμνήσεις του.

Το ουσιώδες των διηγημάτων αυτής της ανθολογίας, και σ' αυτό έγκειται η βαθύτερη σημασία της, είναι ότι συλλαμβάνουν το σύγχρονο παγκόσμιο άνθρωπο και τη μελλοντική προέκτασή του, πέρα από γεωγραφικούς προσδιορισμούς, μέσα στο επιστημονικό-τεχνολογικό περιβάλλον που ο ίδιος έχει σχεδιάσει και στο οποίο έχει αυτοπαγιδευτεί. Οι μύθοι τους δεν είναι παρά προβολές αυτού ακριβώς του σκηνικού, καταλλήλως κοινωνικοπολιτικά επιχρωματισμένου. Σαρκαστικοί, προκλητικοί, επιθετικοί, βίαιοι, βουτηγμένοι συνήθως σε μια παρακμιακή γκρίζα έως και σκοτεινή ατμόσφαιρα, με μια γλώσσα σύγχρονη, στεγνή, άχρωμη, σπασμωδική, απογυμνωμένη από τον οποιοδήποτε λογοτεχνικό διάκοσμο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τους λείπει εσωτερική θερμότητα και μια κάποια λυρική απόχρωση, αφουγκράζονται την αγχωτική ανάσα του σύγχρονου ανθρώπου. Το μήνυμα που εκπέμπουν είναι ανησυχητικά δυσοίωνο. Κι αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον για τον αποδέκτη τους.

Και τα δεκατρία διηγήματα των εννέα Ελλήνων συγγραφέων που συστεγάζονται στον εν λόγω τόμο έχουν δημοσιευτεί στο ένθετο περιοδικό επιστημονικής φαντασίας και κόμικς «9», που κυκλοφορεί κάθε Τετάρτη με την «Ελευθεροτυπία», την πρώτη εφημερίδα που εξέδωσε ένα τόσο τολμηρό, ως προς τη σκέψη και τη ζωγραφική τού είδους, έντυπο, δίνοντας παράλληλα βήμα στους νέους συγγραφείς να καταθέσουν τα λογοτεχνικά τους διαπιστευτήρια. Ψυχή τού εγχειρήματος, ο Αγγελος Μαστοράκης. Η ανά χείρας ανθολογία, μια έκφραση της αγάπης του προς το ερεθιστικό αντικείμενό του, το επιβεβαιώνει.



ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 06/05/2005