Αλούζα χίλιοι και ένας εραστές

Υπήρξε πράγματι μια ανατολίτικη Αθήνα ή μήπως φτιάχτηκε στα όνειρα των αταξίδευτων αναγνωστών;
Σ' ένα παλιό σπίτι στον Κεραμεικό, δυο γυναίκες θα προσπαθήσουν να δώσουν τις δικές τους απαντήσεις, ξεκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες.
Η ανατολίστισσα Νατάσσα, μια ώριμη και αινιγματική γυναίκα, κουβαλάει τη μοίρα της διπλής της καταγωγής, το μυστικό και το πνεύμα μιας αλλοτινής ύπαρξης που μετενσαρκώθηκε στο σώμα της.
Η δυτικόφιλη Μαριάννα θα αναλάβει να καταγράψει τις ερωτικές περιπέτειες της Νατάσσας και θα γίνει η δασκάλα στο αντρικό της χαρέμι. Οι δυο γυναίκες, φίλες και αντίπαλες μαζί, θα ταξιδέψουν στις θάλασσες και τις ερήμους, θα χαθούν σε σοκάκια και σε μεντίνες, διασχίζοντας τα όρια της Δύσης και της Ανατολής.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης είναι αναμφισβήτητα συγγραφέας πορείας. Είναι και συγγραφέας που δεν αγαπάει την πεπατημένη ή την επανάληψη. Που ψάχνεται, δεν εφησυχάζει.

Γι' αυτό και όλα του τα βιβλία -έξι μυθιστορήματα και μια συλλογή διηγημάτων, από το 1990 έως σήμερα- έχουν να πουν κάτι διαφορετικό και στις περισσότερες περιπτώσεις ευφάνταστο και πρωτότυπο. Η διάθεση βέβαια και ο ψυχισμός που υποδορίως διαχέεται στις σελίδες είναι κοινός, αλλά από κει ξεκινά σε όλους, θεωρώ, τους συγγραφείς η διαμόρφωση αυτού που λέμε συγγραφικό προφίλ, μαζί φυσικά και με τον τρόπο της γραφής που αυτοί διακονούν. Στα τρία τελευταία του μυθιστορήματα ο Γρηγοριάδης παρουσίασε κι ένα πρόσθετο στοιχείο, την τόλμη. Τα θέματά των μυθιστορημάτων αυτών -«Το Παρτάλι».

«Εξω από το σώμα», «Αλούζα»- είναι τολμηρά, οι καταστάσεις και τα πρόσωπα υπερβαίνουν κανονικότητες και συμβάσεις, βουτάνε στα βαθιά. Από την άλλη, και στα τρία μυθιστορήματα, αλλά και σε προηγούμενα, το ρεαλιστικό στοιχείο μπλέκεται με το μυθολογικό, με αποτέλεσμα ο μυθιστορηματικός χρόνος και χώρος να παίρνουν μεγαλύτερες διαστάσεις.

Στην «Αλούζα» τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα είναι δύο γυναίκες· το θηλυκό στοιχείο, έντονο και δυναμικό, διαποτίζει τις σελίδες του μυθιστορήματος, σε αντίθεση με το αρσενικό, που παίζει το ρόλο δορυφόρου καθώς ακολουθεί την κίνηση του θηλυκού. Ο Γρηγοριάδης αντιστρέφοντας τους κοινά παραδεκτούς ρόλους, ανασκαλεύοντας ξεχασμένους μύθους αρχαϊκών ανατολικών πολιτισμών, κυρίως Αραβικών, προ Ισλάμ και προ Χριστιανισμού, όπου ανακαλύπτει κυρίαρχες γυναικείες θεότητες -η «Αλούζα» είναι μία από αυτές-, πλάθει, καθ' εικόνα και ομοίωσή τους, τη μία από τις ηρωίδες του, τη Νατάσσα. Σ' αυτήν -μια όμορφη, ώριμη γυναίκα- παραχωρεί τα ερωτικά δικαιώματα που οι μονοθεϊστικές κοινωνίες παραχωρούν στους άνδρες. Η Νατάσσα, σαν άλλη θεά του Ερωτα, τολμά και πράττει κάθε ερωτική της επιθυμία με όποιον θέλει εκείνη. Ολη της η ζωή είναι έξω από κάθε σύμβαση και κάθε όριο. Η οικογενειακή καταγωγή της κρατάει από δύο πολιτισμούς, τον ανατολικό και τον δυτικό. Ο αρχαιολόγος πατέρας της έψαχνε να ανακαλύψει στοιχεία που να δείχνουν τον άμεσο συγχρωτισμό τού αρχαιοελληνικού κόσμου με τους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας. Ο συγγραφέας την τοποθετεί σ' ένα σπίτι στον Κεραμεικό, σε μια περιοχή της Αθήνας όπου κυριαρχεί το ανατολίτικο στοιχείο χάρη στους Ανατολίτες πρόσφυγες, πάσης φύσεως. Στο σπίτι αυτό η Νατάσσα έχει εγκαθιδρύσει ένα είδος αντρικού χαρεμιού, με νεαρούς Ανατολίτες, που όμως ο καθένας κουβαλά και μια οδυνηρή ιστορία από τη χώρα προέλευσής του. Ο αναγνώστης συναντά τη Νατάσσα μέσω της άλλης ηρωίδας τού μυθιστορήματος, της Μαριάννας, μιας νεαρής φιλολόγου που ζει από τις επιμέλειες κειμένων και που η ερωτική της ζωή, ο ψυχισμός της αλλά και η στάση της απέναντι στον κόσμο είναι εντελώς διαφορετικά από της Νατάσσας. Ο ανατολικός τρόπος σκέψης και βίωσης των πραγμάτων είναι γι' αυτήν άνυδρη χώρα. Η Μαριάννα μπαίνει στον προκλητικό και μυστηριώδη γι' αυτήν κόσμο της Νατάσσας -και μαζί της ο αναγνώστης- όταν ανταποκρίνεται στην αγγελία της δεύτερης ότι ζητά μια διορθώτρια κειμένων. Τα κείμενα είναι μια σειρά μικροσκοπικά τετράδια όπου η Νατάσσα έχει γραμμένη την πολυκύμαντη ιστορία των ερώτων της, με τους χίλιους εραστές της, και την οποία η νεαρή φιλόλογος αρχίζει να διορθώνει. Ουσιαστικά όμως γράφει το δικό της βιβλίο καθώς οι παρεμβάσεις της επηρεάζονται και από το όλο κλίμα που επικρατεί στο σπίτι του Κεραμεικού, που, χωρίς να το επιδιώκει, αρχίζει να της επιβάλλεται. Οι νεαροί Ανατολίτες, εραστές τής Νατάσσας, θέλουν να γίνουν και δικοί της. Η ίδια όμως διαπνέεται από άλλες αρχές κι άλλες αξίες. Αντιδρά αλλά στο τέλος μπαίνει σ' ένα παιχνίδι με περίεργες ανατροπές, αφού θα τη φέρουν αντιμέτωπη με τη Νατάσσα αλλά και με τον δικό της κόσμο.

Το ποιος από τους δύο κόσμους θα κυριαρχήσει τελικά στην ερωτική ζωή τής μετρημένης, ορθολογίστριας Μαριάννας είναι ένα από τα βασικά ζητούμενα του μυθιστορήματος. Ωστόσο ο Γρηγοριάδης μέσα από την αντίθεση των δύο γυναικών, και των κόσμων που αυτές εκπροσωπούν, θέτει πολύ ουσιαστικότερα ζητήματα που μας πάνε πολύ μακριά, σε εποχές και πολιτισμούς σχεδόν κουκουλωμένους ή και σκοπίμως, στις μέρες μας, παρεξηγημένους, όπως είναι οι πολιτισμοί των προϊσλαμικών αραβικών λαών. Δεν είναι τυχαίο ότι στο μυθιστόρημά του αναδεικνύεται, με πειστική αληθοφάνεια, η τοπογραφία μιας άλλης Αθήνας, εκείνης κάτω ή πέριξ της πλατείας Κουμουνδούρου, προς Γκάζι και Μεταξουργείο. Εκεί όπου ζει και κινείται μια «αθηναΐκή» Ανατολή, με πολλές και διαφορετικές ιστορίες, τις περισσότερες φορές τραυματικές και οδυνηρές. Το, προσφιλές στο συγγραφέα, μυθολογικό στοιχείο ενδύεται τη μορφή του ιερού, καθώς οι ηρωίδες του μυθιστορήματος έρχονται σε επαφή με αρχαίους χώρους λατρείας, ιερά σύμβολα και σημεία. Είναι φανερή η προσπάθεια του συγγραφέα να δείξει πως, παρά τις, φαινομενικά, σημερινές, αγεφύρωτες αντιθέσεις, οι δεσμοί τού ανατολικού και του δυτικού πολιτισμού ήταν στην αρχαιότητα εξαιρετικά δυνατοί. Η Νατάσσα δεν είναι μια ρεαλιστική φιγούρα, ούτε καν στις πιο απελευθερωμένες ερωτικά δεκαετίες του '60 και του '70 τη συναντούμε. Στο μυθιστόρημα βέβαια αφήνεται να εννοηθεί πως είναι η μετενσάρκωση της Αλούζα, ανεξάρτητα όμως από την πειστικότητα ή όχι του μυθιστορηματικού ευρήματος, θεωρώ ότι πρόκειται περισσότερο για ένα ιδεατό πρότυπο που συμβολίζει μια άλλη διάσταση του ερωτικού γυναικείου ψυχισμού, τόσο ανατρεπτικού και διαφορετικού από τον κοινά παραδεκτό, τόσο μακριά από το πρότυπο της πρώτης «αμαρτωλής» Εύας, ώστε αγγίζει τα όρια του μύθου. Αλλωστε, οι χίλιοι και ένας εραστές δεν έρχονται με αντεστραμμένο τρόπο να μας θυμίσουν τις χίλιες και μία νύχτες; Εξάλλου στην ατμόσφαιρα του σπιτιού στον Κεραμεικό είναι διάχυτα τα αρώματα της Ανατολής. Ωστόσο, αρκετές φορές ο κόσμος που ζει έξω από τον ειδυλλιακό του σπιτιού τού Κεραμεικού είναι σκληρός και γεμάτος οδύνες. Το άγριο ξερίζωμα αυτών των ανθρώπων δίνεται στις σελίδες του μυθιστορήματος του Γρηγοριάδη μέσα από επεισόδια καθημερινής ζωής. Ο αληθινός κόσμος έξω από το σπίτι του Κεραμεικού και ο παραμυθένιος μέσα. Το μυθιστόρημα μαθαίνει στον αναγνώστη πολλά και εν πολλοίς άγνωστα για τους αρχαίους αραβικούς πολιτισμούς, όπως των Ναβαταίων.



ΕΛΕΝΑ ΧΟΥΖΟΥΡΗ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/10/2005