Παρακμή και πτώση του θεματικού θεσμού

Σκοπός της μελέτης αυτής ήταν η παρακολούθηση της εξέλιξης του θεματικού θεσμού και τα δύο του σκέλη, τόσο τον διοικητικό όσο και τον στρατιωτικό, ενός θεσμού ο οποίος συνδέθηκε με τις λαμπρότερες ημέρες της βυζαντινής αυτοκρατορίας, αλλά κατέληξε να αποτελέσει ασήμαντο στοιχείο της δημόσιας ζωής της.

Κατά την εξέταση της εξέλιξης αυτής ανέκυψε και ένα ζήτημα θεμελιώδους σημασίας για την κατανόηση της λειτουργίας του θεματικού θεσμού και του όλου συστήματος άμυνας του Βυζαντινού κράτους. Το ζήτημα δηλαδή του τι συνέβαινε όταν οι θεματικές δυνάμεις των στρατιωτών- καλλιεργητών απολύονταν "εις παρειχημασίαν".
Η έρευνα του ζητήματος αυτού με οδήγησε στο συμπέρασμα ότι κοντά στον κυρίως θεματικό στρατό υπήρχε σε κάθε θέμα και ένας επαγγελματικός μισθοδοτούμενος μόνιμος στρατιωτικός πυρήνας. Ο πυρήνας αυτός εκφράζεται κατά τον 8ο και 9ο αιώνα με τον όρο "ταξάτοι" ή "ταξεώται" και από το β' μισό του 10ου αιώνα με τον όρο τάγμα.