Ο πρίγκιπας Πίπο, ο Πίπο το άλογο και η πριγκίπισσα Πόπη

Δεκαπέντε χρόνων και είναι σαν αλογάκι όλο φωτιά. Αυτός είναι ο πρίγκιπας Πίπο, καθώς ορμά ν' ανακαλύψει τη ζωή. Αντιμετωπίζει τι ηφαίστειο, τη δυστυχία, τις μάγισσες, μεταμορφώνεται σε δράκο, κατασπαράζει χωρίς έλεος τους εχθρούς του... Δύσκολο πράγμα να κατακτήσεις την ελευθερία! Κάποια μέρα τελικά, με το χαμόγελο της πριγκίπισσας Πόπης, ο Πίπο θα βρει την αγάπη.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Η μητέρα του ήταν Γαλλίδα. Ο πατέρας του Μυκονιάτης. Ο ίδιος γεννήθηκε και ζει στο Παρίσι. Στα μέσα της δεκαετίας του '60, σε ηλικία 40 ετών, ήταν ήδη γνωστός για το χιούμορ που χαρακτήριζε τα θεατρικά του έργα: χιούμορ οξύ και ποιητικό. Σήμερα, στα 73 του χρόνια, θεωρείται εξέχουσα προσωπικότητα των γαλλικών γραμμάτων, με πολύπλευρο έργο. Ο λόγος για τον θεατρικό συγγραφέα, πεζογράφο και κριτικό Πιερ Γρυπάρη. Ή αλλιώς «κύριο Πιερ», όπως τον γνωρίζουν τα παιδιά στη Γαλλία. Γιατί εκτός των άλλων ο Γρυπάρης γράφει και βιβλία για παιδιά, και μάλιστα βιβλία έξυπνα και απολαυστικά. Που συνδυάζουν τη φαντασία με τον ρεαλισμό, το παιδικό αστείο με την καυστική σάτιρα, τις μνήμες από λαϊκά και κλασικά παραμύθια με την ανατρεπτική αφήγηση. Οι μικροί αναγνώστες έχουν ίσως ήδη διαβάσει Τα παραμύθια της οδού Μερικούρ (μετάφραση Τριάδα Καραγιώργη, εκδόσεις Κέδρος, 1988), ένα έργο στο οποίο παραδοσιακές διηγήσεις ­ κυρίως ρωσικές ­ συμπλέκονταν με διασκεδαστικές ιστορίες γύρω από υπαρκτά πρόσωπα της οδού Follie Mericourt στο Παρίσι. Ο πρίγκιπας Πίπο είναι το δεύτερο παιδικό βιβλίο του Γρυπάρη που μεταφράζεται στα ελληνικά, και πάλι με προσοχή από την Τριάδα Καραγιώργη, και ένα από τα καλύτερα έργα του. Η έκδοση του βιβλίου αυτό τον χειμώνα συνέπεσε με το ανέβασμα του «Επιθεωρητή Τουτού: υπόθεση μαγικό ραβδί», μιας κωμωδίας «αστυνομικής φαντασίας» που ο ελληνογάλλος συγγραφέας έγραψε για παιδιά.

Υπάρχουν παιδικές ιστορίες πλασμένες με κρέμα σαντιγί και αστερόσκονη. Υπάρχουν και ιστορίες με γεύση γλυκόπικρη. Με εκπλήξεις, με αναβολές, που κρατούν διαρκώς σε ένταση τους μικρούς αναγνώστες, πραγματοποιούν απίθανες πτήσεις στη χώρα της φαντασίας, αγγίζοντας ταυτοχρόνως το έδαφος της πραγματικότητας. Ιστορίες που κάνουν τα παιδιά να γελούν, να αγωνιούν, να αισιοδοξούν. Όχι όμως να ονειροβατούν. Ο πρίγκιπας Πίπο του Πιερ Γρυπάρη ανήκει σε αυτή την κατηγορία. Ένα αφήγημα παιδικό ανάμεσα στη χώρα του παραμυθιού και στον βυθό της πραγματικότητας. Θέμα του οι περιπέτειες ενός δεκαπεντάχρονου πρίγκιπα που θέλει να γνωρίσει τον κόσμο καβάλα στο κόκκινο αλογάκι του. Ή αλλιώς η μεγάλη περιπέτεια της φιλίας, της αγάπης και της ωρίμανσης. Τα υλικά του Γρυπάρη είναι, όπως συνήθως, και εδώ ετερόκλητα: ο ζεστός και άμεσος λόγος ενός συγγραφέα-αφηγητή, τα σκηνικά και τα πρόσωπα του κλασικού παραμυθιού απογυμνωμένα από κάθε μεγαλοπρέπεια, ένα πλήθος πυροτεχνημάτων της φαντασίας και οι εντάσεις των γοτθικών ιστοριών. Σε αυτά προσθέστε ακόμη αρκετές σκηνές της καθημερινής ζωής, άφθονες δόσεις ειρωνείας και τα αφηγηματικά ευρήματα ενός συγγραφέα που αποκαλύπτεται και παρεμβαίνει. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα παραμύθι μεγάλης πνοής.

Παραμύθι ή συλλογή παραμυθιών; Και τα δύο. Γιατί ο «κύριος Πιερ» έχει τη συνήθεια να βγάζει ιστορίες μέσα από τις ιστορίες. Και ύστερα πάλι, σαν επιδέξιος ταχυδακτυλουργός, άλλες ιστορίες. Και καταφέρνει να απλώνει τη μία χωρίς να μαζεύει την άλλη και να τις στερεώνει όλες στο τέλος με μια γερή κλωστή. Με αυτό τον τρόπο το νήμα της αφήγησης ακολουθεί εδώ πολύπλοκες διαδρομές. Από το δωμάτιο ενός μικρού ψεύτη στο μυαλό του ίδιου του συγγραφέα και από τη χώρα του ύπνου στο πανδοχείο της μάγισσας των παραμυθιών. Και ενώ πολλά κεφάλαια αποτελούν αυτοτελή παραμύθια, στο κέντρο της αφήγησης βρίσκεται η περιπλάνηση του νεαρού Πίπο, ο οποίος μαζί με το αλογάκι του πηγαίνει στην επικίνδυνη και απαγορευμένη περιοχή του Ηφαιστείου. Χωρίς να το καταλάβουν οι δυο τους πέφτουν στο ηφαίστειο και, ενώ η ίδια η πτώση δεν είναι εφιαλτική, η ζωή από 'κεί και πέρα θα είναι διαφορετική. Επιστρέφοντας στο παλάτι ο νεαρός πρίγκιπας θα βρει στη θέση του ένα μικρό φτωχικό σπιτάκι, ενώ στη θέση των γονιών του μια δύστροπη γυναίκα και έναν ασήμαντο νάνο. Ψάχνοντας για τους χαμένους γονείς, πάντα μαζί με το κόκκινο αλογάκι, ο Πίπο θα συναντήσει μυστηριώδεις μάγισσες, θλιμμένα παιδιά, εχθρούς που θα υποκριθούν τους φίλους. Ο ίδιος μάλιστα θα μεταμορφωθεί σε δράκο προκειμένου να επιβιώσει. Και μόνο όταν θα γνωρίσει την πριγκίπισσα Πόπη θα ξαναβρεί τον εαυτό του και θα επιστρέψει και πάλι στο παλάτι. Όχι για να συναντήσει τον πατέρα και τη μητέρα του, αλλά για να γίνει ο ίδιος βασιλιάς στη θέση του βασιλιά. «Έτσι τελειώνει η ιστορία του Πίπο. Ή μάλλον όχι: Έτσι τελειώνει η ιστορία του πρίγκιπα Πίπο. Η ιστορία του βασιλιά Πίπο βρίσκεται ακόμα στην αρχή. Την ιστορία όμως αυτή δε σας τη λέω. Πρώτα γιατί δεν είναι για την ηλικία σας κι έπειτα γιατί είναι τόσο μεγάλη που δε χωράει σε τούτο το βιβλίο». Οι μικροί αναγνώστες μπορούν, παρ' όλα αυτά, να μάθουν την ιστορία του γιου του βασιλιά και της βασίλισσας. Αρκεί να ανοίξουν ξανά την πρώτη σελίδα του βιβλίου και να διαβάσουν την ιστορία του Πίπο από την αρχή.

Είναι φανερό πως έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο αλληγορικό, που θα διαβαστεί διαφορετικά από τα παιδιά και διαφορετικά από τους εφήβους και τους μεγάλους. Έχουμε επίσης ένα κείμενο ανοιχτό, με μεγάλη ποικιλία αφηγηματικών τρόπων, που θα μπορούσε από πολλές πλευρές να αξιοποιηθεί στο μάθημα της λογοτεχνίας. Εμείς δεν θα σταθούμε εδώ στις ερμηνείες, οι οποίες θα προκαλούσαν ωστόσο ενδιαφέρουσες συζητήσεις σε μια τάξη. Ούτε στην ηρωίδα που παραμένει ακόμη μια φορά στη σκιά, περιμένοντας τον πρίγκιπα να τη σώσει. Θα σταθούμε μονάχα στον ήρωα αυτού του παραμυθιού: ένα όμορφο και ξεχωριστό αγόρι που έχει από μικρό το ιδιαίτερο χάρισμα να πραγματοποιεί ό,τι εύχεται. Ένα αγόρι που δεν φθάνει, παρ' όλα αυτά, ως διά μαγείας στον στόχο του ­ αν φθάνει ακριβώς εκεί τελικά ­ αλλά διανύει πρώτα δρόμο μακρύ και κουραστικό. Υπομένει, μοχθεί, εξαπατάται. Και, αν αναγκαστεί, μεταμορφώνεται ακόμη και σε δράκο. Γιατί το αγόρι, ο πρίγκιπας, μεγαλώνει. Όχι μονάχα στο φως του παραμυθιού, αλλά και στο φως της πραγματικότητας.

«Γι' αυτό, μικροί μου φίλοι, αν τα μεγαλύτερα αδέρφια σας σάς κοροϊδεύουν επειδή αγαπάτε τα παραμύθια, αφήστε τους να λένε! Μείνετε ήσυχοι! Πολλοί πολλοί άνθρωποι πριν από σας, γέροντες, σοφοί με μακριές γενειάδες, τα αγαπούσαν όπως κι εσείς και είχαν πολύ δίκιο. Τώρα αν θέλετε μπορείτε να ζωγραφίσετε ή το λιοντάρι πάνω στο κρεβάτι ή το σχολείο στην πλατεία, με το σωρό τα ξερόφυλλα να καίγονται, ή ακόμη το σπίτι της γιαγιάς με το συγκεντρωμένο πλήθος, αλλά αυτό είναι πιο δύσκολο, επειδή έχει μέσα και αστυνομικούς».

(Για παιδιά από 10 χρόνων, εφήβους και μεγάλους)



Κατερίνα Δουζένη

ΤΟ ΒΗΜΑ, 28-02-1999