Παλαιστίνη

Ο τίτλος του βιβλίου του Hubbert Haddad, Παλαιστίνη, θα μπορούσε και να δηλώνει το είδος του βιβλίου. Ένα βιβλίο για μια πολύπαθη χώρα, για ανθρώπους που έχασαν την πατρίδα τους, για ανθρώπους που συνήθισαν να γίνονται ανθρώπινες βόμβες. Και όντως, το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Utopia μιλάει για το δράμα δύο λαών, Ισραηλινών και Παλαιστινίων, που δεν έχουν βρει τον τρόπο να ζήσουν μαζί σε εδάφη όπου κάποια διαφορετική χρονική στιγμή κατοικούσαν οι πρόγονοί τους. Μιλάει όμως μέσα από μια εξαιρετικά πρωτότυπη ιστορία με έναν τρόπο που θυμίζει πεζή ποίηση, έστω και αν μιλάει για ανθρώπους που μισούν, βασανίζουν και σκοτώνουν ο ένας τον άλλον. Μια ιστορία στην οποία κρατάει τις ισορροπίες ο συγγραφέας, εβραϊκής και βερβερίνικης καταγωγής, και έχει μεταφράσει εξαιρετικά ο Αλέξης Εμμανουήλ. Ο Hubbert Haddad ισορροπεί μεταξύ της διπλής καταγωγής του, μεταξύ της ποιητικής του και της συγγραφικής του ιδιότητας.

Πολύ δύσκολο να μιλήσεις τόσο για την ιστορία όσο και για τον βασικό ήρωα, ο οποίος εμφανίζεται σε ένα μέρος του βιβλίου με ένα όνομα και στο υπόλοιπο με άλλο, βασικό εύρημα του συγγραφέα. Αν γράψεις γι’ αυτά, θα αποκαλύψεις τη μαγεία του βιβλίου, που πρέπει να αναδυθεί σιγά σιγά, μέσα από την ανάγνωση.

Έτσι, θα μιλήσουμε απλώς για την αρχή. Όταν ο νεοσύλλεκτος Τσαντ, Ισραηλινός στρατιώτης, όρθιος στην άκρη του δρόμου που εκτείνεται πλάι στον ηλεκτρονικό φράχτη, παρακολουθεί με το βλέμμα του το λεωφορείο για το Τελ Αβίβ, που μόλις έχει χάσει. Αν δεν είχε χάσει το λεωφορείο αυτό, το δράμα της Παλαιστίνης θα εξακολουθούσε να υπάρχει αλλά η ιστορία του βιβλίου δεν θα μπορούσε να εκτυλιχτεί. Όλα ξεκινάν από το τυχαίο γεγονός ότι το λεωφορείο χάθηκε και ο Τσαντ δεν έχει τίποτα να κάνει μέχρι να έρθει το επόμενο, που θα τον μεταφέρει σε τρεις εβδομάδες ελευθερίας λόγω άδειας, εκτός από το να βοηθήσει τον λοχία της βάρδιας στην πεζή περιπολία. Μια περιπολία γύρω από τον μεταλλικό φράχτη, εφοδιασμένο με όργανα συναγερμού και προβολείς, που διατρέχει ατελείωτα το υψίπεδο και τον χώρο ανάμεσα στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο και σε μια αμμώδη ζώνη όπου οριοθετείται μια τάφρος, την οποία έχει αγκαλιάσει σκιά μαζί με το αγκαθωτό σύρμα. Πιο μακριά ψηλοί θώρακες από μπετόν για πολλά χιλιόμετρα, ένα αλλόκοτο μασκάρεμα της υπαίθρου.

Είναι όμως άραγε αρκετά τα συρματοπλέγματα, τα σήματα συναγερμού και το μπετόν για να κρατήσουν μακριά ανθρώπους απελπισμένους, που έχουν χάσει ό,τι θεωρούσαν σημαντικό; Αποδεικνύεται ότι μπορεί και να μην είναι. Οι φράχτες ποτέ δεν εμπόδισαν αυτούς που ήθελαν να τους διαβούν. Και εκεί που φυλάς έναν φράχτη μπορεί να βρεθείς από την απέναντι πλευρά. Είναι τόσο ρευστές, εξάλλου, οι καταστάσεις και τα συναισθήματα. Ο πόνος είναι ίδιος από όποια πλευρά και να βρίσκεσαι.

«Η απουσία δεν έχει όνομα ούτε μπορείς να τη σχεδιάσεις στο χαρτί. Μόλις κυριαρχεί το έρεβος, μισοκλείνει τα μάτια. Μια απίστευτα λεπτή λάμα τεμαχίζει το διάστημα ανάμεσα στην καινούρια στιγμή και την απύθμενη λήθη. Μεμιάς η ανυπαρξία καταπίνει δισεκατομμύρια χρόνια και φτύνει, στην τύχη, έναν στεναγμό ανάστασης».

Η ποίηση κυριαρχεί στο σκοτάδι. Και όλα μπορούν να αλλάξουν. Η αλλαγή συνήθως έχει και ένα όνομα. Όνομα του αντίθετου φύλου. Εδώ το όνομα είναι Φαλαστίν. Μια όμορφη Παλαιστίνια, που δεν δείχνει να έχει συναίσθηση της ομορφιάς της, παρότι πολλοί της έχουν δείξει τι θα έκαναν για χάρη της. Αυτή όμως κοιτάζει μόνο τη μάνα της που, έχοντας χάσει το δικό της φως, δεν μπορεί να δει τίποτα και εστιάζει στην απουσία του αδελφού της, χαμένου από καιρό, και του πατέρα της, δολοφονημένου μπροστά στα μάτια της, όταν ήταν μικρή ακόμα, με τα μυαλά του χυμένα πάνω της.

Είναι τόσο εύκολο να αποφασίσεις να ζωστείς τα εκρηκτικά. Είναι τόσο πολλές οι αδικίες που συμβαίνουν. Τόσοι άνθρωποι που χάνουν τις περιουσίες τους χωρίς λόγο. Τόσο πολλοί αυτοί που φυλακίζονται, που δεν μπορούν να δουλέψουν, που χρειάζεται να υπομένουν εξευτελιστικούς ελέγχους καθημερινά, που κλείνονται στις φυλακές.
Μπορεί να μην έχεις αποφασίσει στην ουσία να πεθάνεις. Μπορεί όμως και να μην έχεις πουθενά να πας. Οι μόνοι που σου προσφέρουν καταφύγιο είναι αυτοί που θεωρούν ότι έχεις τα ίδια πιστεύω με αυτούς. Που πιστεύουν ότι μοιράζεσαι το μίσος τους, αφού δεν έχεις κάτι άλλο, αφού σου τα έχουν στερήσει όλα. Γιατί εξάλλου να μη θέλεις να σε υποδεχτεί με τιμές ο προφήτης; Όταν στη γη όχι μόνο δεν έχεις κανέναν να σε υποδεχτεί με τιμές αλλά ούτε καν κάποιον να σε περιμένει; Σου τους έχουν στερήσει όλους. Γιατί να μην εκδικηθείς; Είναι τόσο εύκολο να βρεθείς ζωσμένος με εκρηκτικά χωρίς καν να το καταλάβεις. Απλά επειδή αναζήτησες να κοιμηθείς κάπου όπου δε θα σε κυνηγήσουν, ένα πιάτο φαγητό όταν πεινούσες.

Η ποίηση όμως είναι παρούσα στο βιβλίο ακόμα και όταν ο θάνατος καραδοκεί. «Πιο χλωμός κι απ’ το φεγγάρι το πρωί, ένας ήλιος στο χρώμα της κιμωλίας ξεθωριάζει και αναζωπυρώνεται πίσω από τα αραιά πέπλα της καταχνιάς. Ανάμεσα σε δυο τραντάγματα του ορίζοντα, οι ελαιώνες στέλνουν κύματα τον αντικατοπτρισμό τους στους γύρω λόφους».

Παρά την ποιητική γραφή, πολύ έντονες είναι οι εικόνες της βίας, της δυστυχίας ενός λαού που καταπιέζεται, ενός λαού που καταπιέζει. Παιδιά που σκοτώνονται χωρίς κανέναν λόγο. Απλά επειδή πέταξαν πέτρες. Επειδή όλα, ακόμα και όσα θα φάνταζαν φυσιολογικά, είναι παράνομα. Ένα αυτοκίνητο να περνάει από εκεί που δεν θα έπρεπε: «Οι στρατιώτες που είχαν στήσει ενέδρα το γάζωσαν δίχως έλεος. Το παρμπρίζ θρυμματίστηκε σε μια πορφυρή βροχή από διαμάντια. Χτυπημένη στον λαιμό από τη σφαίρα που προηγουμένως είχε διαπεράσει το κρανίο του πατέρα της, έσταζε αίμα και εγκεφαλική ουσία».

Συμπτώσεις και μίσος μπορούν να φέρουν ολέθρια αποτελέσματα, έως την τελική κατάληξη – «Ψυχή ζώσα πουθενά».

Κι όμως, το βιβλίο αφήνει μια μικρή αίσθηση αισιοδοξίας. Το κακό μπορεί να αποφευχθεί. Αρκεί να μπεις στη θέση του άλλου, κάτι που ίσως να μην είναι και τόσο δύσκολο.

Έρικα Αθανασίου

Δημοσιεύθηκε στο Diastixo 14.08.2017

Συγκλονιστική ιστορία. Το διάβασα απνευστί.