Ποιος σκότωσε τον Όμηρο;

Η παρουσία του κ. Victor Davis Hanson, διακεκριμένου αμερικανού ελληνιστή, αύριο στο ξενοδοχείο Intercontinental, όπου θα δώσει διάλεξη με θέμα «Ποιος σκότωσε τον Ομηρο;», επαναφέρει στο προσκήνιο ένα βιβλίο ­αλλά και ένα θέμα­ που δεν σταμάτησε να συζητείται τα τελευταία τρία χρόνια ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού. Στην Αμερική το βιβλίο Ποιος σκότωσε τον Όμηρο; που έγραψε ο Victor Davis Hanson μαζί με έναν ακόμη καθηγητή Κλασικών Σπουδών, τον John Heath, δημιούργησε αντιφατικές αντιδράσεις, αφού πολλοί αναγνώστες έστειλαν θετικές κριτικές στο Internet αλλά δεν ήταν λίγοι και εκείνοι που αισθάνθηκαν θιγμένοι. Ουσιαστικά οι δύο συγγραφείς καταφέρονται εναντίον των περισσότερων συναδέλφων τους αμερικανών ακαδημαϊκών για ατολμία, υποκρισία και ανιαρότητα και τους κατηγορούν ότι έχουν αφήσει τις κλασικές σπουδές να περιπέσουν στην αφάνεια. Κατά συνέπεια, η αρχαία ελληνική θεώρηση της ζωής ­και αυτό εννοείται με τον «Όμηρο» στον τίτλο- έχει εγκαταλειφθεί σχεδόν ολοκληρωτικά από τον σύγχρονο κόσμο. Οι συνέπειες αυτής της εγκατάλειψης θα είναι ολέθριες, όπως έχει δείξει η ιστορία του δυτικού πολιτισμού, εκτός αν γίνουν κάποιες κινήσεις για την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος του ευρύτερου κοινού. Το βιβλίο, παρ' ότι γράφηκε για να αφυπνίσει την αμερικανική κοινωνία, περιγράφει καταστάσεις στον ακαδημαϊκό μικρόκοσμο αλλά και στη νοοτροπία του κόσμου που ισχύουν, ίσως σε μικρότερο βαθμό, τόσο στην Ευρώπη όσο και στη χώρα μας. Οι εκδόσεις Κάκτος εξέδωσαν το βιβλίο στα ελληνικά μόλις την επόμενη χρονιά, το 1999, ενώ τώρα το Κοινωφελές Ιδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και η Ελληνική Ανθρωπιστική Εταιρεία κάλεσαν τον καθηγητή Victor Davis Hanson να μιλήσει για τις αιτίες μαρασμού των Ελληνικών Σπουδών στις ΗΠΑ.


Ολοφάνερα τόσο ο κ. Hanson, καθηγητής και διευθυντής του Προγράμματος Κλασικών Σπουδών στο California State University Fresno, όσο και ο κ. Heath, καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Κλασικών Σπουδών στο Santa Clara University, ανήκουν στους πιο επίμονους υποστηρικτές των κλασικών σπουδών στις ΗΠΑ, σε βαθμό να προκαλούν τη δυσφορία όσων σήμερα επαγγέλλονται στην Αμερική την πολυπολιτισμικότητα και την ανάγκη για «πρακτικές» και «εφαρμόσιμες» σπουδές. Ήδη έχει αναγγελθεί το επόμενο βιβλίο των δύο συγγραφέων με τίτλο Bonfire of the Humanities: Rescuing the Classics in an Impoverished Age, στο οποίο συμμετέχει ένας ακόμη ελληνιστής του California State University, ο Bruce S. Thornton. Και σ' αυτό το βιβλίο γίνεται έκκληση να μην πεταχθούν οι ανθρωπιστικές σπουδές στα σκουπίδια.


Παρ' όλες τις δυσκολίες που περιγράφονται για την επανεκτίμηση της κλασικής αρχαιότητας στον σύγχρονο κόσμο υπάρχει ένα αισιόδοξο μήνυμα στο βιβλίο Ποιος σκότωσε τον Όμηρο; «Πραγματικά, θα ήταν ύβρις να συμπεράνουμε ότι απλοί κλασικιστές της γενιάς μας, μέσα στους διαδρόμους των σχολών και στις αίθουσες διδακτικού προσωπικού, σε αεροπλάνα και σε ημερίδες, θα είχαν τη δύναμη να καταστρέψουν για πάντα τον Όμηρο. Δεν μπορούν και δεν θα το κάνουν». Το μεγαλύτερο πλήγμα στις κλασικές σπουδές κατέφεραν η εμφάνιση των κοινωνικών επιστημών και η συνακόλουθη κυριαρχία της ανθρωπολογίας και της κοινωνιολογίας στα πανεπιστημιακά προγράμματα. Όσο βλέπουν τον εαυτό τους στην αρχαία Ελλάδα, υποστηρίζουν σήμερα οι Αμερικανοί, άλλο τόσο βλέπουν τον εαυτό τους στους πολιτισμούς της Πολυνησίας ή του τροπικού δάσους του Αμαζονίου. Φθάσαμε στο σημείο να υποστηρίζεται από τους πλέον πολιτικοποιημένους κοινωνικούς επιστήμονες ότι ο όρος «ελληνικός», ως συνολικός πολιτισμικός όρος, δεν έχει θέση στα πανεπιστήμια! «Πολλοί προτιμούν τον όρο "μεσογειακός" ­ ορολογία περισσότερο σύμφωνη με την προσπάθεια που καταβάλλει το πανεπιστήμιο για την επινόηση μιας "πολυπολιτισμικής" Αμερικής». Έπειτα υπάρχει και ένας αμερικανικός εθνικισμός που θέλει «περισσότερη αμερικανική ιστορία». Σε αυτά τα πλήγματα προστίθενται οι πληθωριστικές τάσεις στον Τομέα Κλασικών Σπουδών, που έχει καταντήσει «μια βυθιζόμενη γραφειοκρατία». Αντί να κάνουν πράξη τον ελληνικό τρόπο ζωής, αντί να τον διδάσκουν στην κοινωνία, οι μελετητές των Ελληνικών γράφουν μελέτες που δεν αφορούν κανέναν, παραθέτουν εκατοντάδες τίτλους στις βιβλιογραφίες και δεν διαβάζονται από κανέναν. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι κλασικές σπουδές αμφισβητήθηκαν από κάποιους κυρίαρχους κατά εποχές. Οι συγγραφείς του βιβλίου Ποιος σκότωσε τον Όμηρο; κάνουν αναδρομή στην ιστορία της δυτικής παιδείας και δείχνουν ποιες αξίες στήριξαν και στηρίζουν ακόμη τον δυτικό πολιτισμό. Προτείνουν να «σκεφτόμαστε σαν Έλληνες» και να μη συγχέουμε την ανθρωπιστική παιδεία με την επαγγελματική κατάρτιση. Και υπενθυμίζουν ότι οι κορυφαίοι κλασικιστές ήταν άνθρωποι αντισυμβατικοί, εμπνευσμένοι, νταήδες!


Η διάλεξη του Victor Davis Hanson θα δοθεί στα αγγλικά με ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά αύριο Δευτέρα στο ξενοδοχείο Intercontinental (λεωφ. Συγγρού 89-93), στις 8 μ.μ.

ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 27-05-2001