Διήγησις του Αλέξανδρου Δεμένο

Η έμμετρη νεοελληνική διασκευή του Μυθιστορήματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου φαίνεται να έχει κάποια ζήτηση, ακόμα και στον 21ο αιώνα. Ανατυπώνεται τώρα μια και η κριτική έκδοση, που δημοσιεύτηκε στη σειρά «Βυζαντινή και Νεοελληνική Βιβλιοθήκη» το 1974, έχει από καιρό εξαντληθεί. Πρόκειται για ένα κείμενο που, αν και δεν διαβάζεται πια ως «λαϊκό ανάγνωσμα», δεν έχει χάσει εντελώς τη γοητεία του. Θα έλεγα ότι σήμερα το επιστημονικό ενδιαφέρον της "Ριμάδας" του Μεγάλου Αλεξάνδρου εστιάζεται σε τρία κυρίως σημεία: α) στην κειμενολογική σημασία της για την παράδοση του Μυθιστορήματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, β) στο γλωσσολογικό ενδιαφέρον του κειμένου (που, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει επαρκώς εκτιμηθεί) και γ) στην περίοπτη θέση της πρώτης έκδοσης του 1529 στην ιστορία του νεοελληνικού βιβλίου. Για όλους αυτούς τους λόγους η ανατύπωση της κριτικής έκδοσης, που είδε το φως της δημοσιότητας εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες, καθίσταται δικαιολογημένη και σκόπιμη.

Από τον πρόλογο του βιβλίου

Τον Ιούνιο του 1971 οι ομότιμοι καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ι. Θ. Κακριδής και Λίνος Πολίτης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Μανόλης Παπαθωμόπουλος και ο νομπελίστας ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης ίδρυσαν τη «Βυζαντινή και Νεοελληνική Βιβλιοθήκη» (λίγους μήνες μετά, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ν. Μ. Παναγιωτάκης θα αντικαταστήσει τον εκλιπόντα ποιητή). Σκοπός του ομίλου ήταν οι κριτικές εκδόσεις της παλαιότερης λογοτεχνίας μας, δηλαδή ποιητικά ή πεζά έργα των βυζαντινών και των μετά την Αλωση χρόνων, από τον 11ο έως το 17ο αιώνα.

Τα κείμενα αυτά, που χρησιμοποιούν την κοινή, «δημώδη γλώσσα» και την ανυψώνουν σε όργανο λογοτεχνικό, μπορεί να μην είναι όλα ποιητικά αριστουργήματα, ανήκουν όμως αναμφισβήτητα στη νέα ελληνική λογοτεχνία και αποτελούν, για το λόγο αυτό, μέρος της πνευματικής μας παράδοσης και της εθνικής κληρονομιάς.

Το πρώτο έργο της σειράς (1974) ήταν η ομοιοκατάληκτη διασκευή της Διήγησης του Αλεξάνδρου ή Ριμάδας, η οποία είχε, από την αρχική της έκδοση το 1529, ευρύτατη διάδοση και συνετέλεσε στη δημιουργία του μύθου του Μεγαλέξαντρου στον ελληνικό λαό τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η κριτική έκδοση οφείλεται στο νεαρό τότε διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης David Holton, σύμφωνα με τον οποίο το επιστημονικό ενδιαφέρον της Ριμάδας εστιάζεται σε τρία κυρίως σημεία: (α) στην κειμενολογική σημασία της για την παράδοση του Μυθιστορήματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου· (β) στο γλωσσολογικό ενδιαφέρον του κειμένου και (γ) στην περίοπτη θέση της πρώτης έκδοσης του 1529 στην ιστορία του νεοελληνικού βιβλίου.

Το κείμενο της Ριμάδας, που χρονολογείται μεταξύ 1490 και 1520, σώζεται σε ένα μοναδικό χειρόγραφο και σε μια σειρά από δεκατέσσερις βενετικές εκδόσεις. Πηγή της τεκμαίρεται πως ήταν μια παραλλαγή του Ψευδο-Καλλισθένη και άμεσο πρότυπό της, μια μετάφραση της παραλλαγής αυτής στην καθομιλουμένη. Είναι γραμμένη σε δεκαπεντασύλλαβο, με άρτια ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία και ο συγγραφέας της παραμένει άγνωστος.



ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 22/11/2002