Η γλώσσα της τηλεοπτικής ενημέρωσης

Η γλώσσα της τηλεοπτικής ενημέρωσης στη χώρα μας, περιέργως, δεν προσέλκυσε παρά ελάχιστα μέχρι τώρα το ενδιαφέρον των μελετητών, αν και επηρέασε σημαντικά τον δημόσιο λόγο, ιδίως μετά τη Μεταπολίτευση. Η τηλεοπτική γλώσσα των τελευταίων δεκαετιών καθορίστηκε από δύο συντεταγμένες: τη θεσμική λύση του γλωσσικού ζητήματος, που οδήγησε στην προοδευτική διαμόρφωση της κοινής νεοελληνικής, και το τέλος της "μονοφωνίας" της κρατικής τηλεόρασης, που συνοδεύτηκε από την ορμητική είσοδο των ιδιωτικών καναλιών και την εδραίωσή τους στη σφαίρα της δημόσιας επικοινωνίας.
Μελετώντας, λοιπόν, τη γλώσσα του τηλεοπτικού δελτίου, παρακολουθούμε, αφενός, τη γραμματική τυποποίηση της νέας ελληνικής ως ενιαίας εθνικής γλώσσας των μεγάλων ακροατηρίων, ικανής να μεταδώσει κάθε είδος πληροφορίας, χωρίς να προϋποθέτει τον γραμματισμό της λογιοσύνης του παρελθόντος, και, αφετέρου, την υφολογική ποικιλότητα, τις διαφορετικές δηλαδή γλωσσικές ταυτότητες των καναλιών, που επιβάλλει η ανάγκη της διαφοροποίησης μεταξύ τους και της προσέλκυσης τηλεθεατών στο πλαίσιο της οικονομικής αγοράς, δεδομένου ότι η ενημέρωση, εκτός από δικαίωμα των πολιτών, είναι και προϊόν που παράγεται από τις επιχειρήσεις των Μέσων.

Περιεχόμενα:

Πρόλογος
Εισαγωγή
Σύμβολα μεταγραφής
- Η προβληματική του σύγχρονου τηλεοπτικού λόγου
Οι κοινωνιο-λογικές στρατηγικές της τηλεόρασης
Η συνεργία γλώσσας και εικόνας
Η δευτερογενής (ή ψευδής) προφορικότητα
Η δευτερογενής (ή ψευδής) οικειότητα/εγγύτητα
"Διασκέδαση" vs ενημέρωση, "διασκέδαση" + ενημέρωση
Η κατάτμηση του προγράμματος και η ανοικτότητα των εκπομπών
Η μείξη κειμενικών ειδών και η ανάδυση νέων
Η τυπολογία των τηλεοπτικών ειδών και ο πόλος της ενημέρωσης
Το σύστημα των τηλεοπτικών ειδών
Η τυπολογία των πληροφοριακών τηλεοπτικών ειδών
Η τηλεοπτική γλώσσα και η πρότυπη γλώσσα
Τηλεόραση και γλωσσική τυποποίηση
Τηλεόραση και λεξιλογική στερεοτυπία
Τηλεόραση και νέα προφορικότητα
Τηλεόραση και γλωσσική μεταβολή
- Το τηλεοπτικό δελτίο ως μακρο-είδος λόγου
Ο παρουσιαστής
Ο παρουσιαστής - "εκφωνητής"
Ο παρουσιαστής - ιθύνων νους
Ο παρουσιαστής - "συγγραφέας"
Ο παρουσιαστής - "συνομιλητής" του τηλεοπτικού κοινού
Τα οργανωτικά σχήματα των ειδήσεων / ρεπορτάζ
Η οργανωτική δομή του τηλεοπτικού δελτίου
Η δομή της τηλεοπτικής είδησης
Ρεπορτάζ και αφήγηση
Τα λεξικο-γραμματικά γνωρίσματα
Η γλώσσα των τίτλων
Η γλώσσα των ειδήσεων / ρεπορτάζ
- Η γλώσσα του τηλεοπτικού δελτίου: επισκόπηση της έρευνας
Προσωδία
Τονισμός
Επιτονισμός
Παύσεις
Ρυθμός εκφοράς (τέμπο)
Χροιά
Φωνολογία
Μεγάλη Βρετανία
Τσεχία
Ιταλία
Μορφολογία
Μεγάλη Βρετανία
Σκανδιναβία
Τσεχία
Χώρες της Μεσογείου
Σύνταξη
Δομή των προτάσεων / φράσεων
Μήκος των προτάσεων
Σειρά των όρων των προτάσεων
Γραμματικές κατηγορίες του ρήματος
Άλλα "μέρη του λόγου"
Λεξιλόγιο
Αυτοαναφορικό λεξιλόγιο
Πληροφοριακό λεξιλόγιο
Ρητορικό λεξιλόγιο
Φρασεολογικό λεξιλόγιο
Κειμενικά γνωρίσματα
Αναφερόμενος λόγος
Συνοχή
Μεταφορά
Δείξη
Συνομιλιακός τόνος
Μεταγλώσσα
- Το ελληνικό τηλεοπτικό δελτίο και η κοινωνική διγλωσσία
Η ρυθμιστική προσέγγιση
Η περίοδος της παλαιο-τηλεόρασης (1966 - 1989)
Η περίοδος της νεο-τηλεόρασης (1990 έως σήμερα)
Η περιγραφική προσέγγιση
Θεωρήσεις από τη σκοπιά του γλωσσικού ζητήματος
Εμπειρικές έρευνες
- Η γλώσσα του ελληνικού τηλεοπτικού δελτίου
Η δεκαετία 1980 - 1989
ΕΡΤ1 / ΕΤ1: προς τη νόρμα της καθημερινής ομιλίας
ΕΡΤ2 / ΕΤ2: οι αντιστάσεις της λόγιας γλώσσας
Η δεκαετία 1990 - 1999
ΕΤ1, ΕΤ2: η νέα πρότυπη προφορική γλώσσα
ΑΝΤ1: για μια ρητορική της καθημερινής γλώσσας
Mega: το άνοιγμα σε μη πρότυπες γλωσσικές ποικιλίες
Star: προς μια γλωσσική λαϊκότητα
Η δεκαετία 2000 - 2010: από τα δελτία των καναλιών στα δελτία των παρουσιαστών / τριών
Το δελτίο της σοβαρότητας και της ουδετεροφάνειας
Το δελτίο της δραματοποίησης και του εντυπωσιασμού
Το δελτίο της προσωποποίησης και του βεντετισμού
Το δελτίο του δημοσιογραφικού ηγεμονισμού
Το δελτίο της λαϊκίστικης δημοσιογραφίας
- Οι γλωσσικές στρατηγικές της ελληνικής τηλεοπτικής ενημέρωσης
Δείξη
Δείξη προσώπου
Δείξη τόπου
Δείξη χρόνου
Φατικότητα
Φατικές εκφράσεις
Επαφικές εκφράσεις
Μεταγλώσσα
Μεταγλωσσικές εκφράσεις
Μετακειμενικές εκφράσεις
Μετεπικοινωνιακές εκφράσεις
Προφορικότητα / συνομιλιακό ύφος
Αναφερόμενος λόγος
Λεξιλογική στερεοτυπία και μεταφορική γλώσσα
Επίλογος
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο όρων και θεμάτων