Η πιο δραματική ιστορία ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΜΕΝΟ

«Η Πιο Δραματική Ιστορία» είναι μια τηλεοπτική εκπομπή σ' ένα μικρό κανάλι. Αυτοί που συμμετέχουν λένε το πρόβλημά τους ελπίζοντας σε στήριξη και βοήθεια. Το κοινό ψηφίζει κάθε φορά ποια ιστορία θα περάσει στον επόμενο γύρο και θα κερδίσει το χρηματικό έπαθλο στον τελικό.
Χριστούγεννα 2003. Μια γυναίκα αναζητά το μωρό που υποστηρίζει πως της έκλεψαν στη γέννα πριν από δεκαέξι χρόνια. Με αφορμή την εκπομπή, δύο οικογένειες, εντελώς απροετοίμαστες για ό,τι επακολουθήσει, βρίσκονται αντιμέτωπες,.

«Πείθουν τον κόσμο να βγάζει τα σώψυχά του στη φόρα μήπως και κερδίσει κάτι...»

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ποιο αποσιωπημένο κίνητρο ωθεί στην τηλεοπτική εξομολόγηση; Πόσο κοστολογείται από τους ίδιους τους εκτιθέμενους η προσφορά του μύχιου και ιδιωτικού; Μήπως το χρηματικό έπαθλο δεν ανήκει παρά στους δευτερεύοντες παράγοντες της απόφασής τους; Πώς μία κάμερα μπορεί να αποσπά τον πόνο αποτελεσματικότερα από τους οικείους; Ποια η απαιτούμενη ένταση του προσωπικού δράματος, προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαντοχές των τηλεθεατών; Και πόσο άραγε κοστίζει στους συμμετέχοντες η τηλεοπτική κάλυψη της τέλειας απογύμνωσής τους; Η μυθοπλαστική εκπομπή, παραλλαγή εγχώριων τηλεοπτικών προγραμμάτων, συνιστά την αφετηρία των παραπάνω ερωτημάτων. Οι χαρακτήρες, είτε θεατές είτε πρωταγωνιστές της εκπομπής, ομότιτλης του παρόντος μυθιστορήματος, παρακολουθούν το κουρέλιασμα της ζωής τους, ακόμα και των πλέον ανομολόγητων εκφάνσεών της, διαθλασμένο από τους τηλεοπτικούς δέκτες. Η Μαρία Πάουελ στη δεύτερη πεζογραφική της εμφάνιση καταγίνεται με ένα σύγχρονο και πολλαπλώς εκμεταλλεύσιμο θέμα, χωρίς ωστόσο να απομακρύνεται από την προβληματική του πρώτου μυθιστορήματός της. Οπως όλοι οι πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι που έτυχαν θετικής ανταπόκρισης, η Πάουελ μετά τα βραβευμένα (περιοδικό «Διαβάζω») «Δεσμά αίματος» (2003), είχε να αντιμετωπίσει το σκόπελο της ισάξιας συνέχειας, σύμφυτο με το θερμό καλωσόρισμα. Στο κρίσιμο δεύτερο βιβλίο η αφηγηματική χαλαρότητα και οι σποραδικές ασυνέπειες προδίδουν τη βιασύνη της συγγραφέα και αδικούν μια ιστορία η οποία με προσεκτικότερη θεμελίωση και διαφορετικό προσανατολισμό θα αποδεικνυόταν αρκετά δυνατή.



Δίδυμες ηρωίδες



Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια, με την τελευταία να εγκιβωτίζει τις έννοιες των προτασσόμενων λέξεων. Η οικογενειακή εστία, γενέθλιος τόπος ιερός και θυσιαστήριο, όλα μαζί αξεδιάλυτα και καλλωπισμένα. Η Πάουελ προσηλώνεται και πάλι στην ανίχνευση της υπόγειας βαναυσότητας των οικογενειακών σχέσεων, που υποχρεώνουν τους συμβαλλόμενους σε επαχθείς αποδείξεις πίστης και ευπείθειας, περασμένες το λούστρο της απροσμάχητης αγάπης. Οι δύο νεαρές πρωταγωνίστριες βρίσκονται παγιδευμένες στον παραλογισμό των οικογενειών τους και η ελάχιστη ανακούφιση που τους απομένει είναι η εξωτερίκευση αυτού ακριβώς του εγκλωβισμού. Η μία ζει στην Αχαρνών με τους γονείς της. Επιμελής μαθήτρια, παραχαϊδεμένη, και συνεπώς φοβισμένη απέναντι σε ό,τι εκτείνεται πέραν της οικογενειακής εποπτείας. Βρίσκει τη μιλιά της μόνον όταν φαντασιώνεται ρεπόρτερ να της παίρνουν συνέντευξη. Η άλλη στριμώχνεται σε φτωχογειτονιά της Νίκαιας μαζί με τη μητέρα, το μεγαλύτερο αδελφό, τη γιαγιά και τη θεία της. Ανεξάρτητη, απελευθερωμένη, προσγειωμένη, πρόωρα μεγαλωμένη. Και δύο στα δεκαέξι τους αντικρίζουν σε πλήρες ανάπτυγμα τη δυστυχισμένη, χθαμαλή πλευρά των υπεράνω ψόγου και υποψίας γεννητόρων, μέσα σε μια αποθαρρυντική στην αντίστιξή της χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα.

Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε τριάντα πέντε κεφάλαια, στα οποία εναλλάσσονται ανά τρία οι εξιστορήσεις των δύο κοριτσιών. Τα τέσσερα πρώτα και τα τέσσερα τελευταία κεφάλαια δίνουν το λόγο στην κοπέλα της Αχαρνών. Και είναι εκείνη η οποία επιφορτίζεται με το δυσχερέστερο ρόλο, καθώς είναι η πιο ανυποψίαστη από τους χαρακτήρες. Η ενηλικίωσή της επισπεύδεται από μοιραίο ζάπινγκ που τη φέρνει για δευτερόλεπτα ενώπιον της τηλεοπτικής σωσία της. Η ηρωίδα αρχίζει να διακρίνει ανησυχητικές ρωγμές στο φαινομενικά αποστειρωμένο, απρόσβλητο οικογενειακό περιβάλλον και να ανασκαλεύει διστακτικά μυστικά καταχωνιασμένα. Η ραγδαία νευρική κατάρρευση της μητέρας της, η οξυμένη επιθετικότητα του ανέκαθεν στρυφνού πατέρα της και η ύποπτη βουβαμάρα των θείων της της εμπνέουν δυσοίωνες σκέψεις, τις οποίες ενθαρρύνει το γριφώδες τηλεοπτικό στιγμιότυπο. Οι υποθέσεις της, ωστόσο, δεν φτάνουν μέχρι το ενδεχόμενο υιοθεσίας της και ύπαρξης δίδυμης αδελφής, αλήθειες στις οποίες προσκρούει συμπτωματικά. Μερικά χιλιόμετρα μακριά της, η δεύτερη αφηγήτρια του μυθιστορήματος παίρνει το λόγο για να απευθυνθεί στη μητέρα της, η οποία πρωταγωνιστεί σε εκπομπή δραματικών εκμυστηρεύσεων από πρόσωπα της καθημερινότητας. Στην περίπτωσή της το δράμα αφορά την εξαφανισμένη από τη γέννησή της δίδυμη αδελφή της κόρης της. Η αναζήτησή της μέσω της δημόσιας κοινοποίησης προκαλεί έξαψη στο μικρόκοσμο του σπιτιού και αποστροφή στο νεαρότερο μέλος. Το κορίτσι επιστρατεύει όλες του τις δυνάμεις για να καταπραΰνει την οικόσιτη παραφροσύνη, μέχρις ότου αντιλαμβάνεται ότι οι παρανοϊκοί ισχυρισμοί των συγγενών της ακουμπούν σε στέρεα ερείσματα. Σαφώς πιο δυναμική και άφοβη από την άγνωστη αδελφή της, δεν αργεί να μπλεχτεί σ' ένα μυστήριο, απρόβλεπτα επικίνδυνο. Και όσο η ιστορία της οικογένειάς της θερμαίνεται από τραγικότητα και η χρηματική δικαίωση πλησιάζει, τόσο το μικροαστικό καθιστικό στην Αχαρνών μετατρέπεται σε συντρίμμια. Ποιος μπορεί να βγει νικητής σε τέτοια αναμέτρηση; Προφανέστατα κανείς.



Επιστροφή σε αιματηρούς δεσμούς



Η Πάουελ με διακριτικότητα ξεθεμελιώνει δύο συνήθη οικογενειακά μοντέλα. Ελαφρές οι μεταξύ τους αποκλίσεις, κοινωνικού και οικονομικού χαρακτήρα. Και στις δύο περιπτώσεις ο συγγενικός περίγυρος εικονογραφείται σαν χορός επαιτών που απομυζά με προτεταμένες αγκάλες κάθε απόθεμα ψυχικών αντοχών από τους πιο ευάλωτους. Οι δύο ηρωίδες, επίσης, παρά την αδρά σκιτσαρισμένη ιδιοσυγκρασιακή τους απόσταση, μοιράζονται μια δυσβάσταχτη αίσθηση ασφυξίας και συγκεχυμένες ενοχές. Αμφότερες γίνονται αθύρματα της αποκαρδιωτικής απογοήτευσης και κόπωσης των δικών τους από προσωπικές ματαιώσεις και γι' αυτό καλούνται να ωριμάσουν το συντομότερο για να τους συντρέξουν. Η αναπόδραστη πορεία αυτής της αντίστροφης στοργής, από τον αδύναμο στον θέσει πιο συγκροτημένο, αποτυπώνεται εύστοχα στο βιβλίο και χρωματίζεται από τη δέουσα ειρωνεία. Εξίσου επιτυχής είναι η αφηγηματική διαφοροποίηση των δύο ηρωίδων. Η μία εκφράζεται σε πρώτο πρόσωπο, ενώ ο λόγος της άλλης αρθρώνεται κυρίως σε δεύτερο πρόσωπο, ενικού και πληθυντικού. Στην πρώτη η εφηβική νόσος υπνώττει, με συνέπεια η παρατεινόμενη παιδικότητά της να επιβαρύνει το ήδη μυωπικό της βλέμμα· η δίδυμη της αντίπερα όχθης αποδύεται σε σφοδρή σύρραξη με την οικογένειά της και προτίθεται να διακυβεύσει τα πάντα προκειμένου να αποκαταστήσει την ισορροπία. Και εδώ προκύπτει ένα σημαντικό πρόβλημα. Η συγγραφέας αστόχησε στην απεικόνιση των πρωταγωνιστριών, μικραίνοντας υπερβολικά τη μία και μεγαλώνοντας δυσανάλογα την άλλη. Η αφήγηση από άγουρα χείλη κάθε άλλο παρά εύκολη ή αυτονόητη είναι. Το γλίστρημα στην αφέλεια ή σε ενοχλητικά προσποιητό ύφος ενεδρεύει σε κάθε φράση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ως προς την ασυνέπεια στα σκιαγραφήματα των ηρωίδων αποτελεί η αποκάλυψη της υιοθεσίας. Το γεγονός όχι μόνο φανερώνεται με άτσαλο τρόπο (τόσο για την ηρωίδα όσο και για τον αναγνώστη), αλλά και η αδέξια φανέρωσή του δεν επισύρει την αναμενόμενη αντίδραση. Η πειθαρχημένη μαθήτρια κάνει σαν να μην το άκουσε ή σαν να μην κατανοεί απολύτως τη σημασία του γεγονότος. Επιπρόσθετα, οι συγγενείς της, σαν για να διατρανώσουν την αδιαφορία και την αμβλύνοιά τους, συζητούν μπροστά της ανοιχτά για το παράνομο ή νομότυπο της υιοθεσίας. Το ξέσπασμά της εν τέλει μοιάζει ετερόχρονο. Από την άλλη, η αδελφή της ευτυχεί περισσότερο συγγραφικά, αλλά φαίνεται πως από την εφηβεία ακόμα έχει ρυτίδες. Οσο για τα αφηγηματικά μέρη που την αφορούν, πείθουν ελάχιστα ως ημερολογιακές σημειώσεις. Η κουστωδία συγγενών υπόκειται σε σχηματικές ομαδοποιήσεις. Οι πατεράδες σκαιοί, ή απόντες, οι μητέρες παροπλισμένες από ισχυρό νευρικό κλονισμό, οι υπόλοιποι, είτε αναποτελεσματικά προστατευτικοί είτε εξαιρετικά θαμποί.

Αν κάτι παρακινεί στο γύρισμα των σελίδων δεν είναι άλλο από την αγωνία της έκβασης, την οποία η Πάουελ αποδεδειγμένα χειρίζεται σωστά. Ακόμα και όταν ανοίγει καλά χαρτιά πολύ νωρίς, διασπείρει στο κείμενο νύξεις που υπόσχονται επικείμενες εκπλήξεις. Βέβαια οι φλυαρίες και οι επαναλήψεις δεν ενδείκνυνται για την υποδαύλιση της αναγνωστικής αδημονίας. Τέλος, στο μυθιστόρημα ξαναδιαβάζουμε για δεσμούς που καταλήγουν αιματόβρεχτοι και λιγότερο για όλους εκείνους τους ταλαίπωρους που αγωνιούν να πιστοποιήσουν την ύπαρξή τους μέσα από την τηλεοπτική διάχυση του -επινοημένου ή μη- πόνου τους. Εύλογη και ευεξήγητη η παρουσία στην εκπομπή της υστερούσας οικονομικά και μορφωτικά οικογένειας, αλλά πέρα από τον προφανή σχολιασμό πιστεύω ότι ίσως θα ήταν προτιμότερο η συγγραφέας να επέμενε περισσότερο σ' αυτό το διεγερτικό ως προς τα αίτιά του φαινόμενο, από το να αναπαυθεί στη θεματική του προηγούμενου βιβλίου της.



ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 10/03/2006