Η βιβλιοθήκη Κ. Π. Καβάφη

Η αναλυτική καταγραφή της σωζόμενης Βιβλιοθήκης Καβάφη ακολουθεί το ταξίδι του βιβλίου που η καλή του τύχη το διέσωσε στα ράφια της βιβλιοθήκης ενός μεγάλου ποιητή. Το κυρίως σώμα του τόμου αποτελείται από τον κατάλογο των βιβλίων του Καβάφη, που έχουν διατηρηθεί σε ιδιαίτερη βιβλιοθήκη στο Αρχείο Καβάφη στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού. Οι ενότητες του καταλόγου αντικατοπτρίζουν τον τρόπο με τον οποίο τα βιβλία είναι σήμερα τοποθετημένα στη βιβλιοθήκη.

Περιεχόμενα:

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Η Βιβλιοθήκη Κ.Π. Καβάφη
1. Περιοδικές εκδόσεις στα Ελληνικά
2. Περιοδικές εκδόσεις στα Αγγλικά
3. Βιβλία στα Νέα Ελληνικά
4. Βιβλία στα Αρχαία Ελληνικά
5. Βιβλία στα Λατινικά
6. Ιερά Κείμενα
7. Βιβλία στα Αγγλικά
8. Βιβλία στα Γαλλικά
9. Βιβλίο στα Γερμανικά
10. Βιβλία στα Ιταλικά
11. Ταξιδιωτικά
12. Λεξικά
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Βιβλία του Κ.Π. Καβάφη σε άλλες βιβλιοθήκες
Αφανή βιβλία του Κ.Π. Καβάφη
Κατάλογοι εντύπων από το Αρχείο Καβάφη
Περιγραφές της Βιβλιοθήκης Καβάφη από τρίτους
Ευρετήριο Κυρίων Ονομάτων


ΚΡΙΤΙΚΗ

Μες στον ορυμαγδό εκδόσεων εξ αφορμής του έτους Καβάφη, με επικαιρικό χαρακτήρα κι εμπορικά σκοπούμενα οι περισσότερες -γιατί ποιος σοβαρός ευρευνητής γαντζώνεται από επετείους;-, ανασύρθηκε οτιδήποτε σχετικό με τον ποιητή, από τα κακεντρεχή σχόλια άσπονδων φίλων του ώς τις συνταγές για ντολμαδάκια της Χαρίκλειας Καβάφη... Το «Αρχείο Καβάφη», ανταποκρινόμενο στα αιτήματα των καιρών, παρουσίασε τον κατάλογο της Βιβλιοθήκης του Αλεξανδρινού, που 'χει στην κατοχή του.

Πρόκειται για μία εξαντλητική καταγραφή περίπου 1.000 τίτλων, όσων δηλαδή διασώθηκαν μέσα σ' αντίξοες συνθήκες και με τις μοιραίες απώλειες μιας συλλογής από δανεισμούς ή δημοπρατήσεις ολοκλήρων τμημάτων εκ μέρους των κληρονόμων Σεγκόπουλων, σε χαλεπούς καιρούς.

Για κάθε βιβλιο σημειώνεται αναλυτικά αν υπάρχει αφιέρωση από το συγγραφέα ή από άλλον, αν είναι κομμένο, σημειωμένο ή υπογραμμισμένο από τον ποιητή, αν έχει ετικέτα βιβλιοδετείου, βιβλιοπωλείου, ex libris προηγούμενου κατόχου, μονόγραμμα στη βιβλιοδεσία, ακόμα κι αν βρίσκεται μέσα σελιδοδείκτης από χαρτί τσιγάρων της εποχής...

Ενίοτε, η χρήσιμη σε τέτοιες δουλειές σχολαστικότητα φτάνει στην υπερβολή, όπως λ.χ. όταν δίπλα στ' όνομά του Βιζυηνού σημειώνεται εντός αγκυλών: [Γεώργιος Σύρμας], ενώ ούτε το «Βιζυηνός» ήταν φιλολογικό ψευδώνυμο, ούτε το «Σύρμας» ήταν ποτέ πραγματικό τάχα όνομα του Βιζυηνού!

Το βασικό ερώτημα που ανακύπτει με το ξεφύλλισμα μιας τέτοιας βιβλιογραφίας είναι: προς τι όλος αυτός ο κόπος -πέραν της ικανοποίησης μιας κουτσομπολίστικης περιέργειας-, όταν σε καμία περίπτωση δεν περιέχει το σύνολο των βιβλίων που 'χε διαβάσει ή έστω διατρέξει ο Καβάφης; Αντιθέτως, είναι αποδεδειγμένο ότι και λείπουν πολλοί συγγραφείς (όπως ο Καντακουζηνός, ο Γρηγοράς, του Allard η μονογραφία περί Ιουλιανού και άλλοι ακόμη), τους οποίους μέσω ιδιόχειρων σημειωμάτων τού Αλεξανδρινού ξέρουμε πως τους είχε μελετήσει και είχε αντλήσει απο κει πληροφορίες, θέματα και μοτίβα, αλλά και των δημόσιων Βιβλιοθηκών ήταν συστηματικός αναγνώστης ο Καβάφης, απ' όπου δανειζόταν συχνά έργα, κι άρα ο κύκλος των διαβασμάτων του επ' ουδενί δεν περιοριζόταν στα όρια του καταλόγου. Τι μένει, λοιπόν;...

Η μόνη πιθανή αξία του για τους νεοελληνιστές έγκειται στην καταγραφή των αφιερώσεων, από τη συστηματική μελέτη των οποίων μπορούσαν να προκύψουν στοιχεία περί των πνευματικών κύκλων που περιστοίχιζαν τον ποιητή, ποιοι τον τιμούσαν στη γενέτειρά του και στην Αθήνα, και ποιοι, παρ' ότι μαίνονταν με πύρινες κριτικές και ύβρεις εναντίον του, δεν παρέλειπαν να του στέλνουν αφιερωμένα τα προσωπικά τους πονήματα. (Τρανταχτή η περίπτωση Θεοτοκά, λ.χ., που «με τη βαθύτερη τιμή» του στέλνει τις «Ωρες αργίας» του, το 1932, ενώ τρία μόλις χρόνια πρωτύτερα διακήρυσσε πως «σε μια απλή δικογραφία διαζυγίου υπάρχει πολύ περισσότερη ψυχή παρά σ' ολόκληρο το έργο του Καβάφη»! Τέτοια η ακεραιότητα των πνευματικών μας ανθρώπων!...)

Αν ωστόσο ακόμα κι αυτό το λιθαράκι στις καβαφικές σπουδές είναι ευσπρόσδεκτο, δεν μπορεί κανείς να μη θλίβεται για τη χρονική αργοπορία με την οποία μας φτάνει. Από την Εισαγωγή πληροφορούμαστε πως η συντάκτρια είχε αναλάβει την εργασία, ούτε λίγο ούτε πολύ, από το 1971. Τριάντα τρία χρόνια δηλαδή για έναν κατάλογο μετά βίας 180 σελίδων! Και να γράφει κιόλας πως «το διάστημα αυτό της επέτρεψε να αντιμετωπίσει ωριμότερα το υλικό»... (Δηλαδή, για μια πλήρη ωριμότητα πόσα χρόνια θ' απαιτούνταν; Κρίνοντας πάντως κατ' αναλογίαν, ο Δ. Δασκαλόπουλος, με το υπερδεκαπλάσιο υλικό που 'χε να τιθασεύσει στη Βιβλιογραφία του, θα χρειαζόταν πάνω από 300 χρόνια.)

Κι όταν η ερευνήτρια δηλώνει πως για τη συγκρότηση ενός «ιδανικού» καταλόγου, που θα περιλάμβανε όλα τα βιβλία που 'χε χρησιμοποιήσει ο ποιητής, «θα πρέπει να ερευνηθεί ολόκληρο το «Αρχείο Καβάφη», εύλογα αναρωτιέται κανείς: τα 33 χρόνια που μεσολάβησαν, δεν έφταναν για μια τέτοια έρευνα;

Με τέτοιους ρυθμούς επεξεργασίας, θα προκύψει άραγε ποτέ από τα δεκάδες αυτόγραφα ποιημάτων και τα εκατοντάδες τυπωμένα δοκίμιά τους με χειρόγραφες μικροβελτιώσεις επάνω του ίδιου του ποιητή, τα ερμητικά κλεισμένα στο «Αρχείο Καβάφη», μια «κριτική» έκδοση των έργων του, μ' όλες τις παραλλαγές που δοκίμαζε; Γιατί προαναγγέλλεται κι αυτή απ' τη δεκαετία του '80 ήδη! Θα τη προλάβουμε στον αιώνα μας ή θα μείνουμε με την όρεξη από τις συνταγές τις μαμάς Καβάφη;



ΣΤΑΝΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 12/03/2004