Εκκλησιαστική περιουσία και μισθοδοσία του κλήρου

[...] Η απλή ερευνητική μου προσπάθεια προσεγγίζει επιμελώς την αρχή και την πορεία αυτού του θέματος, που αναπέμπει σε ιστορία πλέον δύο χιλιάδων χρόνων. Πώς δημιουργήθηκε η "Εκκλησιαστική περιουσία", εκείνη δηλαδή πού άνηκε ή ανήκει και εξυπηρετεί τις οικονομικές ανάγκες της ευχαριστιακής κοινότητας (ενορίας) και της Επισκοπής, όπως και η "Μοναστηριακή περιουσία", εκείνη δηλαδή που αποκτήθηκε και ανήκει στο μοναστήρι και καλύπτει τους σκοπούς της μοναστικής πολιτείας.

Στην έρευνα αύτη, όπως σε κάθε έρευνα, είναι ανάγκη η οποιαδήποτε κριτική να γίνει σύμφωνα με το μεθοδολογικό αξίωμα της ιστορίας: κάθε πράξης, κάθε γεγονός, κάθε πρόσωπο κρίνεται με κριτήρια της εποχής του και όχι με τα αντίστοιχα σύγχρονα.

Με δεδομένη αυτή την μεθοδολογική αρχή, γίνεται αναφορά στο Μοναχισμό και στην περιουσία των Μοναστηριών σε διάφορες εποχές. Ιδιαίτερα για το θέμα πού κυρίως θα μας απασχολήσει, η προσοχή μας εστιάζεται στους χρόνους της Τουρκοκρατίας και στον αγώνα της Παλιγγενεσίας. Γίνεται λόγος για τις Εθνικές Συνελεύσεις, τον Καποδίστρια και την περίοδο της βασιλείας του Όθωνος, κατά την οποία επιβλήθηκε η Βαβυλώνεια αιχμαλωσία της εκκλησίας μας.

Τα μελετώμενα στοιχεία επιτρέπουν να φανεί για λίγο ή ελπίδα πού ανέτειλε για τα εκκλησιαστικά πράγματα στις αρχές του 20οΰ αί. με την εμφάνιση στα δρώμενα του Ελευθερίου Βενιζέλου και συγχρόνως ή εγκατάλειψη της εκκλησιαστικής του πολιτικής, λόγω του "επαράτου διχασμού" και της απερισκεψίας της τότε εκκλησιαστικής ηγεσίας.

Θα ακολουθήσει ή αυθαίρετη συμπεριφορά της Πολιτείας έναντι της Εκκλησίας με απαλλοτριώσεις χιλιάδων στρεμμάτων γης, χωρίς να καταβληθούν αποζημιώσεις.

Ακολουθεί ή ίδρυσης του ΟΔΕΠ, του τρίτου κατά σειρά ταμείου της Εκκλησίας για την βελτίωση δήθεν των της Εκκλησίας πραγμάτων και της οριστικής λύσεως του εφημεριακού προβλήματος. Τα προοριζόμενα όμως για αυτόν τον οργανισμό χρήματα της απαλλοτριώσεως δεν έφθασαν ποτέ στο Εκκλησιαστικό Ταμείο και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έθεσε τέλος και σε αυτήν την προσπάθεια.

Στα ερείπια του πολέμου και των εσωτερικών ανωμαλιών που ακολούθησαν εκλήθη και πάλι η Εκκλησία να δώσει στο λαό "τα λίγα ψίχουλα" πού της είχαν απομείνει. Έτσι υπεγράφη ή σύμβασης Εκκλησίας - Πολιτείας του 1952, η οποία άφησε όμως πολλές εκκρεμότητες εις βάρος της Εκκλησίας.

Η τελευταία επιδρομή κατά της εναπομεινάσης μοναστηριακής περιουσίας έγινε το 1987 με τον γνωστό νόμο 1700, πού πήρε το όνομα του μακαριστού Υπουργού Αντώνη Τρίτση. Η απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου πού ακολούθησε καθόρισε πλέον, ότι "ουδείς, είτε φυσικόν είτε νομικόν πρόσωπον" στερείται της περιουσίας του χωρίς τη σχετική αποζημίωση.

Ένα κεφάλαιο της ανά χείρας έρευνας αφιερώνεται στη σημερινή περιουσιακή κατάσταση της Εκκλησίας. Η καθυστέρηση υλοποίησης του προγράμματος του Εθνικού Κτηματολογίου αποβαίνει εις βάρος της εκκα-θαρίσεως του όλου προβλήματος και συγχρόνως επιτείνει την κατάσταση της συγχύσεως.

Παρόλα αυτά, ή Εκκλησία έπραξε, πράττει και θα συνεχίσει να επιτελεί το καθήκον της. Βασικός σκοπός είναι πάντοτε, τα έσοδα από την εκκλη-σιαστική περιουσία να χρησιμοποιούνται μόνο για την κάλυψη των λει-τουργικών της δαπανών και των αναγκών του λαού μας. Όμως, για να γίνει αυτό πραγματικότητα, απαιτείται σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, συνεργασία Πολιτείας και Εκκλησίας.

Οφείλουμε να σημειώσουμε, τέλος, ότι ή επέκταση της έρευνας του θέματος σε όλες τις επαρχίες θα ήταν κουραστική για τον αναγνώστη. Περιορίσθηκε για λόγους πρακτικούς στα μοναστήρια του νομού της Βοιωτίας, ώστε, με βάση αυτήν την έρευνα, να σχηματίσει ο αναγνώστης μία γενικότερη άποψη για το σύνολο της Ελληνικής Επικράτειας.

(από τον πρόλογο του αρχιεπίσκοπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Ιερώνυμο.