Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία

Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου

Στο βιβλίο Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία διατυπώνεται η διδασκαλία των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας για την θεραπεία της ψυχής.

Όλο και περισσότερο διαπιστώνεται τα τελευταία χρόνια ότι η Ορθοδοξία είναι θεραπευτική επιστήμη. Για να βρη ο άνθρωπος την ψυχική του υγεία και να γνωρίση πραγματικά τον Θεό και τον εαυτό του, θα πρέπει πρωτίστως να βρη τον χώρο της καρδιάς του. «Η εύρεση και η θεραπεία της καρδιάς είναι ουσιαστικά εύρεση της σωτηρίας».

Στην αρχή του βιβλίου με το κεφάλαιο Η Ορθοδοξία ως θεραπευτική επιστήμη επισημαίνεται ότι η ορθόδοξη θεολογία είναι κυρίως μια ψυχοθεραπευτική μέθοδος και αγωγή. Η Εκκλησία δεν υπάρχει για να εξυπηρετή τις κοινωνικές ανάγκες των ανθρώπων, αλλά για να οδηγή τους ανθρώπους στην θεραπεία της ψυχής. Καταγράφεται η μέθοδος με την οποία επιτυγχάνεται η κάθαρση της καρδιάς, δηλαδή η θεραπεία και επισημαίνεται ότι χωρίς το έλεος του Θεού και την προσπάθεια του ανθρώπου είναι αδύνατη η θεραπεία.

Στο δεύτερο κεφάλαιο Ο ορθόδοξος θεραπευτής αναλύονται οι προϋποθέσεις και τα βασικά προσόντα των ιερέων-θεραπευτών. Οι τρεις βαθμοί της ιερωσύνης (διακόνου, πρεσβυτέρου, επισκόπου) συνδέονται στενότατα με τα τρία βασικά στάδια της πνευματικής ζωής (κάθαρση, φωτισμός, θέωση). Τονίζεται ιδιαίτερα ότι βασική προϋπόθεση για την θεραπεία της ψυχής είναι η ύπαρξη θεραπευτού ιατρού, δηλαδή πνευματικού Πατέρα. Υπογραμμίζεται επίσης η διάκριση μεταξύ αφέσεως των αμαρτιών και θεραπείας της ψυχής. Γίνεται λόγος για την αξία της πνευματικής ιερωσύνης και τι μπορεί να προσφέρη στην ανθρώπινη κοινωνία.

Μελετώντας το τρίτο κεφάλαιο διαπιστώνει ο αναγνώστης τι εννοούν οι Πατέρες της Εκκλησίας με τις έννοιες «νους», «καρδιά», «ψυχή» και ποιά είναι η σχέση και η διαφορά μεταξύ τους. Εξετάζεται η ασθένεια και η νέκρωση της ψυχής, ο σκοτασμός του νου, η ασθένεια και η νέκρωση της καρδιάς και διαπιστώνεται ότι ο νους είναι εκείνος που καθορίζει την πνευματική κατάσταση του ανθρώπου και ενώνεται με την καρδιά.

Εξετάζονται οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η θεραπεία του νου και στην συνέχεια διατυπώνονται τα αποτελέσματα της θεραπείας. Η Εκκλησία με την διδασκαλία της, την λατρεία, την άσκηση και τα Μυστήρια ελευθερώνει τον νου και τον καθιστά ναό του Παναγίου Πνεύματος. Είναι βασικό να γνωρίζουμε ότι η θεραπεία του ανθρώπου βρίσκεται στην ανακάλυψη της νοεράς ενέργειας και στην διάκρισή της από την λογική ενέργεια, διότι άλλο είναι το έργο της λογικής και άλλο το έργο του νου. Οι άγιοι Πατέρες ομιλούν για την ενοποίηση του νου, δηλαδή, την ένωση νου και καρδιάς που πραγματοποιείται με την επιστροφή του νου στην καρδιά και τονίζουν ότι, όταν ο άνθρωπος ανακαλύψη την καρδιά του, τότε, κυρίως, γίνεται πρόσωπο. Γράφεται για την διάκριση μεταξύ σαρκικής και πνευματικής καρδιάς. Διατυπώνεται η ερμηνεία που δίνουν οι άγιοι Πατέρες στις έννοιες «θέρμη», «συντριμός της καρδιάς», «καρδιακός πόνος», «σκίρτημα της καρδιάς» και ποιά είναι η αξία των δακρύων στην πνευματική ζωή.

Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στους λογισμούς και στην λογική. Η εξέλιξη της αμαρτίας αρχίζει από τους λογισμούς και από την αντιμετώπισή τους εξαρτάται η πνευματική ζωή η ο πνευματικός θάνατος. Αναλύεται τι είναι οι λογισμοί και ποιά τα αίτια που τους προκαλούν. Ποιά τα αποτελέσματα των χρονιζόντων λογισμών και με ποιούς τρόπους θεραπεύεται κανείς από τους κακούς και δαιμονιώδεις λογισμούς. Η θεοποίηση της λογικής και οι εμπαθείς λογισμοί δημιουργούν μια αναστάτωση σε όλο τον πνευματικό οργανισμό του ανθρώπου. Απαιτείται εντατικός αγώνας, νήψη πνευματική, διαρκής μετάνοια για να ελευθερωθή ο άνθρωπος από την δυναστεία των λογισμών. Με την προσευχή κυρίως, αλλά και με την υπακοή σε ορθόδοξο πνευματικό Πατέρα απαλλάσσεται κανείς από τους λογισμούς.

Το τέταρτο κεφάλαιο Ορθόδοξη παθολογία παρουσιάζει την διδασκαλία των αγίων Πατέρων για τα πάθη, που είναι παρά φύση ζωή και δημιουργούνται από τις αμαρτίες που εμφωλεύουν πολύ χρόνο μέσα μας. Περιγράφονται τα αίτια και η εξέλιξη του πάθους. Παρουσιάζεται η διδασκαλία του αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου για την εξέλιξη του λογισμού ώσπου να γίνη πάθος. Διατυπώνονται συνοπτικά τα φρικτά αποτελέσματα των παθών διότι τα πάθη προξενούν μεγάλη καταστροφή σε όλη μας την ύπαρξη, αφού νεκρώνουν τον νου και μολύνουν την ψυχή. Ο αναγνώστης θα προσέξη ότι εξετάζονται γενικοί θεραπευτικοί τρόποι που είναι κατάλληλοι για την θεραπεία όλων των παθών καθώς επίσης παρουσιάζονται και ειδικά θεραπευτικά μέσα τα οποία θα μας βοηθήσουν να θεραπεύσουμε ειδικά πάθη. Υπογραμμίζεται πόσο απαραίτητη για την θεραπεία των παθών είναι η μετάνοια, συνδυασμένη με την ιερά εξομολόγηση, η νήψη, η προσευχή και η τήρηση των εντολών του Θεού. Πρωτίστως είναι απαραίτητη η αυτογνωσία των παθών διότι η άγνοια της ασθενείας μας καθιστά αιωνίως αθεράπευτους. Στο τέλος του κεφαλαίου αυτού ορίζεται τι είναι η απάθεια και πόσο μεγάλη είναι η αξία της για την πνευματική ζωή διότι η μερική η ολική απάθεια δείχνει την θεραπεία της ψυχής. Αναφέρονται τα στάδια της απαθείας και τα στοιχεία εκείνα που διακρίνουν την πραγματική από την ψευδή απάθεια.

Με το πέμπτο κεφάλαιο Η ησυχία ως μέθοδος θεραπείας γίνεται φανερή η αξία της νοεράς ησυχίας, η οποία εμπνέεται και καθοδηγείται από το Άγιον Πνεύμα και εκφράζεται με την μετάνοια και το πένθος. Φαίνεται καθαρά ότι είναι αναγκαιότατη για την κάθαρση της ψυχής από τα πάθη και ότι μέσω της ιεράς ησυχίας μπορεί να δεχθή μέσα στην καρδιά του ο άνθρωπος την άκτιστη Χάρη του Θεού. Θα πρέπει, υπογραμμίζει ο συγγραφέας, να εμποτισθή η ορθόδοξη θεολογία με αυτήν την ησυχαστική μέθοδο για να είναι πραγματικά ορθόδοξη και όχι ακαδημαϊκή.

Για την γνώση του Θεού, που έχει ως συνέπεια την σωτηρία του ανθρώπου, γίνεται λόγος στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου που επιγράφεται Ορθόδοξη γνωσιολογία. Η θεογνωσία προϋποθέτει την κάθαρση της ψυχής και την θεραπεία της. Η θέωση, που είναι η θέα του ακτίστου Φωτός στην καθαρή καρδιά του ανθρώπου, είναι ο σκοπός της πνευματικής ζωής και το τέλος της θεραπείας.

Από την μελέτη του βιβλίου γίνεται κατανοητό ότι η Εκκλησία είναι θεραπευτήριο ψυχών. Χρησιμοποιώντας ο Χριστιανός την θεραπευτική μέθοδο που διαθέτει η Εκκλησία και διερχόμενος τα τρία στάδια της πνευματικής ζωής, που είναι η κάθαρση, ο φωτισμός και η θέωση, αποκτά κοινωνία και ενότητα με τον Θεό.

Η Ορθόδοξη Παράδοση είναι η μόνη που μπορεί να θεραπεύση και να ελευθερώση τον άνθρωπο από τον θάνατο της ψυχής και γι’ αυτόν τον λόγο έχει μεγάλη σημασία για την εποχή μας.