Βιβλιόφιλοι, βιβλιοπωλεία και παιδεία στην αρχαιότητα

Ο μοναδικός μύθος της τεράστιας βιβλιοθήκης στην Αλεξάνδρεια παραμορφώνει κατά μία έννοια τις σύγχρονες αντιλήψεις για το βιβλίο στην αρχαιότητα και την ύπαρξη βιβλιοπωλείων. Η αύρα αυτού του εκπληκτικού αλλά και πρωτοφανούς -για τα δεδομένα της εποχής- ιδρύματος, παρά την ολοκληρωτική καταστροφή του πριν από πάρα πολλούς αιώνες, οδηγεί στην ανάδυση ενός αστικού μύθου για την παιδεία στον αρχαίο κόσμο, που επιμένει στον περιορισμό της σε μερικούς κλειστούς κύκλους μορφωμένων ανθρώπων και σε κάποιες βιβλιοθήκες, διασκορπισμένες στη Μεσόγειο. Ο υπόλοιπος πληθυσμός παραμένει αποξενωμένος από τα βιβλία και τις γνώσεις, τηρώντας μία παθητική μάλλον στάση ή ακόμα χειρότερα φαίνεται περιθωριοποιημένος, είτε λόγω αναλφαβητισμού είτε λόγω αδιαφορίας.

Επιπλέον, η καταστροφή αναρίθμητων χειρογράφων, όχι μόνο στην Αλεξάνδρεια αλλά σχεδόν σε κάθε αρχαία βιβλιοθήκη, εντείνει την ισχύ αυτού του μύθου, περιβάλλοντας τον πυρήνα του με μία αχλή μελαγχολίας, οδύνης και μεταμέλειας απέναντι στον φανατισμό των ανθρώπων. Ωστόσο, όπως συμβαίνει, συνήθως, με κάθε μυθοπλασία, η πραγματικότητα είναι αρκετά απλούστερη αλλά δυστυχώς δραματικά περισσότερο περίπλοκη για εμάς που τη διερευνούμε από απόσταση.