0
Your Καλαθι
Η άγνωστη περιπέτεια της ψυχής
Περιγραφή
Πρόκειται για την ερωτική σχέση μιας συγγραφέως σαράντα πέντε ετών μ' έναν νέο, ιδιοφυή συγγραφέα είκοσι πέντε ετών, τον Γλαύκο. Μαζί του είναι ερωτευμένη πλατωνικά και η αδελφή του Ελένη, όπως και η 'Αλκηστη, με την οποία ήταν μαζί άλλοτε, πριν γνωρίσει τη συγγραφέα, τη Λύκεια.
Σύγχρονα στο βιβλίο παρουσιάζεται η βασική μας άγνοια σχεδόν όλων των στοιχείων που στις κρίσιμες στιγμές προσδιορίζουν τις αποφάσεις μας. Σ' ένα δευτερόλεπτο τις περισσότερες φορές παίζονται όλα, όταν δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου η δυνατότητα να μετρηθούν τα πράγματα.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Η Νανά Ησαΐα, γνωστή ως αισθαντική και διακεκριμένη ποιήτρια της Δεύτερης Μεταπολεμικής Ποιητικής Γενιάς αλλά και ως μεταφράστρια ποιητικών και θεωρητικών κειμένων, έχει εκδώσει μέσα στη δεκαετία του '90 τέσσερα μυθιστορήματα (Οι διαφορετικές εκδοχές του παιχνιδιού, 1990, Η μόνη δυνατή περιπέτεια, 1994, Η ιστορία τότε και τώρα, 1997, Η άγνωστη περιπέτεια της ψυχής, 1998). Ερχεται έτσι να πάρει θέση ανάμεσα στους λογοτέχνες μας που, αφού δοκίμασαν επιτυχώς τις δυνάμεις τους στην ποίηση, στράφηκαν έκτοτε προς την πεζογραφία.
Το τελευταίο από τα τέσσερα μυθιστορήματα της πεζογράφου, Η άγνωστη περιπέτεια της ψυχής, είναι διατυπωμένο σε τρίτο πρόσωπο και δίνεται από αφηγητή παντογνώστη. Η οργάνωση του αφηγηματικού υλικού βασίζεται στην εναλλακτική χρήση εξωτερικής και εσωτερικής εστίασης. Οταν ο αφηγητής υιοθετεί εξωτερική εστίαση, παρακολουθεί και περιγράφει τις πράξεις των προσώπων του μυθιστορήματος. Οταν υιοθετεί εσωτερική εστίαση, παρακολουθεί τι συμβαίνει μέσα σε αυτά τα πρόσωπα: τα συναισθήματα, τις επιθυμίες, τους διαλογισμούς τους. Ενδιάμεση θέση κατέχουν τα διαλογικά μέρη, που καλύπτουν μεγάλη έκταση του όλου έργου.
Τα πρόσωπα της Αγνωστης περιπέτειας της ψυχής είναι σχεδόν όλα ζωγράφοι ή συγγραφείς ή και τα δύο. Από την άποψη αυτή οι σχέσεις τους, ερωτικές και μη, είναι σχέσεις πνευματικών ανθρώπων. Γεγονός που καθορίζει το επίπεδο της συλλογιστικής του βιβλίου. Ανάμεσά τους προέχει ο χαρακτήρας της Λύκειας, ποιήτριας και ζωγράφου κάποτε, τώρα πεζογράφου, μιας γυναίκας θεληματικής με ισχυρή προσωπικότητα, η οποία βρίσκεται στο κέντρο των διαδραματιζομένων. Είναι ανύπαντρη, 45 χρόνων και είχε δύο σοβαρούς ερωτικούς δεσμούς στο παρελθόν της με συγγραφείς. Ερωτεύεται τον κατά 20 χρόνια νεότερό της γιο της φίλης της ζωγράφου Ολγας, τον Γλαύκο. Ο Γλαύκος είναι νέος, εύελπις πεζογράφος με γοητευτική προσωπικότητα που για χάρη της Λύκειας διακόπτει τη σχέση του με τη συνομήλική του ζωγράφο Αλκηστη. Η Λύκεια και ο Γλαύκος συζούν για μια δεκαετία, οπότε ο δεσμός τους παίρνει απότομα τέλος με την απόφαση της Λύκειας να εγκατασταθεί στο Παρίσι. Εκεί μαθαίνει αργότερα ότι ο Γλαύκος, μετά τον χωρισμό τους, περιέπεσε σε κρίση από την οποία δεν συνήλθε και αυτοκτόνησε. Σαν μια τελευταία προσπάθεια να αρπαχτεί από τη ζωή η Λύκεια καταφεύγει στον παλιό εραστή της, πεζογράφο Λυκ, που ζει στο Παρίσι.
Ο λόγος του κειμένου προσδιορίζεται από την ιδιότητα των προσώπων στα οποία αναφέρεται και από τα οποία σε μεγάλο βαθμό εκφέρεται. Είναι λόγος στοχαστικής απόκλισης, με εκφραστικό στόχο τις λεπτές διακυμάνσεις των διαθέσεων και τις νοηματικές αποχρώσεις όσων λέγονται. Ενας εκφραστικός τρόπος να φθάνει κανείς με τη συρραφή μικρών, ως μικροσκοπικών, ψηφίδων σε ευρύτερες συνθέσεις. Κάτι που από μια άποψη θυμίζει Βιρτζίνια Γουλφ. Συζητήσιμο πάντως είναι το γεγονός ότι η συγγραφέας χρησιμοποιεί στη δομή του λόγου της πολλές αφηρημένες έννοιες. Πράγμα που μάλλον δυσκολεύει την ανάγνωση. Ισως η λογοτεχνία δύσκολα στέργει, πέρα από ένα σημείο, την αφηρημένη γλώσσα, ακόμη και σε θέματα που είναι επιδεκτικά τέτοιας γλώσσας.
Το πρόβλημα που θέτει και εξετάζει η Ησαΐα στην Αγνωστη περιπέτεια της ψυχής έχει να κάνει με την ουσία των σχέσεων μεταξύ προσώπων αρκετά συνειδητοποιημένων. Για να υπάρχουν «καθαρές» σχέσεις θα πρέπει να υπάρχει κατά το δυνατόν απόλυτη αυτογνωσία. Αλλά εδώ μεσολαβούν η απροσδιοριστία των στιγμών, η διαρκής εξελικτική αλλαγή του εγώ, οι ανεξέλεγκτες ασυνείδητες αντιδράσεις και βέβαια οι αναπότρεπτες αναντιστοιχίες μεταξύ των ατόμων. Γι' αυτό στο τέλος περιμένουν το ασύμπτωτο, το ανικανοποίητο και η μοναξιά. Η Λύκεια δεν θέλει να είναι καταστροφική για κανέναν. Θέλει να είναι ο εαυτός της, συνεπής και συνειδητός. Μολαταύτα αυτή ακριβώς η αποφασιστική στάση της την καθιστά αφενός ενδιαφέρουσα και ελκυστική, αφετέρου δύσκολη για τα αγαπημένα της πρόσωπα.
Το βιβλίο ως έρευνα πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις δεν έχει κανένα μήνυμα να δώσει ούτε βέβαια δίνει απαντήσεις. Απλώς προβληματίζει.
Γιώργος Αράγης
ΤΟ ΒΗΜΑ, 03-10-1999
Σύγχρονα στο βιβλίο παρουσιάζεται η βασική μας άγνοια σχεδόν όλων των στοιχείων που στις κρίσιμες στιγμές προσδιορίζουν τις αποφάσεις μας. Σ' ένα δευτερόλεπτο τις περισσότερες φορές παίζονται όλα, όταν δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου η δυνατότητα να μετρηθούν τα πράγματα.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Η Νανά Ησαΐα, γνωστή ως αισθαντική και διακεκριμένη ποιήτρια της Δεύτερης Μεταπολεμικής Ποιητικής Γενιάς αλλά και ως μεταφράστρια ποιητικών και θεωρητικών κειμένων, έχει εκδώσει μέσα στη δεκαετία του '90 τέσσερα μυθιστορήματα (Οι διαφορετικές εκδοχές του παιχνιδιού, 1990, Η μόνη δυνατή περιπέτεια, 1994, Η ιστορία τότε και τώρα, 1997, Η άγνωστη περιπέτεια της ψυχής, 1998). Ερχεται έτσι να πάρει θέση ανάμεσα στους λογοτέχνες μας που, αφού δοκίμασαν επιτυχώς τις δυνάμεις τους στην ποίηση, στράφηκαν έκτοτε προς την πεζογραφία.
Το τελευταίο από τα τέσσερα μυθιστορήματα της πεζογράφου, Η άγνωστη περιπέτεια της ψυχής, είναι διατυπωμένο σε τρίτο πρόσωπο και δίνεται από αφηγητή παντογνώστη. Η οργάνωση του αφηγηματικού υλικού βασίζεται στην εναλλακτική χρήση εξωτερικής και εσωτερικής εστίασης. Οταν ο αφηγητής υιοθετεί εξωτερική εστίαση, παρακολουθεί και περιγράφει τις πράξεις των προσώπων του μυθιστορήματος. Οταν υιοθετεί εσωτερική εστίαση, παρακολουθεί τι συμβαίνει μέσα σε αυτά τα πρόσωπα: τα συναισθήματα, τις επιθυμίες, τους διαλογισμούς τους. Ενδιάμεση θέση κατέχουν τα διαλογικά μέρη, που καλύπτουν μεγάλη έκταση του όλου έργου.
Τα πρόσωπα της Αγνωστης περιπέτειας της ψυχής είναι σχεδόν όλα ζωγράφοι ή συγγραφείς ή και τα δύο. Από την άποψη αυτή οι σχέσεις τους, ερωτικές και μη, είναι σχέσεις πνευματικών ανθρώπων. Γεγονός που καθορίζει το επίπεδο της συλλογιστικής του βιβλίου. Ανάμεσά τους προέχει ο χαρακτήρας της Λύκειας, ποιήτριας και ζωγράφου κάποτε, τώρα πεζογράφου, μιας γυναίκας θεληματικής με ισχυρή προσωπικότητα, η οποία βρίσκεται στο κέντρο των διαδραματιζομένων. Είναι ανύπαντρη, 45 χρόνων και είχε δύο σοβαρούς ερωτικούς δεσμούς στο παρελθόν της με συγγραφείς. Ερωτεύεται τον κατά 20 χρόνια νεότερό της γιο της φίλης της ζωγράφου Ολγας, τον Γλαύκο. Ο Γλαύκος είναι νέος, εύελπις πεζογράφος με γοητευτική προσωπικότητα που για χάρη της Λύκειας διακόπτει τη σχέση του με τη συνομήλική του ζωγράφο Αλκηστη. Η Λύκεια και ο Γλαύκος συζούν για μια δεκαετία, οπότε ο δεσμός τους παίρνει απότομα τέλος με την απόφαση της Λύκειας να εγκατασταθεί στο Παρίσι. Εκεί μαθαίνει αργότερα ότι ο Γλαύκος, μετά τον χωρισμό τους, περιέπεσε σε κρίση από την οποία δεν συνήλθε και αυτοκτόνησε. Σαν μια τελευταία προσπάθεια να αρπαχτεί από τη ζωή η Λύκεια καταφεύγει στον παλιό εραστή της, πεζογράφο Λυκ, που ζει στο Παρίσι.
Ο λόγος του κειμένου προσδιορίζεται από την ιδιότητα των προσώπων στα οποία αναφέρεται και από τα οποία σε μεγάλο βαθμό εκφέρεται. Είναι λόγος στοχαστικής απόκλισης, με εκφραστικό στόχο τις λεπτές διακυμάνσεις των διαθέσεων και τις νοηματικές αποχρώσεις όσων λέγονται. Ενας εκφραστικός τρόπος να φθάνει κανείς με τη συρραφή μικρών, ως μικροσκοπικών, ψηφίδων σε ευρύτερες συνθέσεις. Κάτι που από μια άποψη θυμίζει Βιρτζίνια Γουλφ. Συζητήσιμο πάντως είναι το γεγονός ότι η συγγραφέας χρησιμοποιεί στη δομή του λόγου της πολλές αφηρημένες έννοιες. Πράγμα που μάλλον δυσκολεύει την ανάγνωση. Ισως η λογοτεχνία δύσκολα στέργει, πέρα από ένα σημείο, την αφηρημένη γλώσσα, ακόμη και σε θέματα που είναι επιδεκτικά τέτοιας γλώσσας.
Το πρόβλημα που θέτει και εξετάζει η Ησαΐα στην Αγνωστη περιπέτεια της ψυχής έχει να κάνει με την ουσία των σχέσεων μεταξύ προσώπων αρκετά συνειδητοποιημένων. Για να υπάρχουν «καθαρές» σχέσεις θα πρέπει να υπάρχει κατά το δυνατόν απόλυτη αυτογνωσία. Αλλά εδώ μεσολαβούν η απροσδιοριστία των στιγμών, η διαρκής εξελικτική αλλαγή του εγώ, οι ανεξέλεγκτες ασυνείδητες αντιδράσεις και βέβαια οι αναπότρεπτες αναντιστοιχίες μεταξύ των ατόμων. Γι' αυτό στο τέλος περιμένουν το ασύμπτωτο, το ανικανοποίητο και η μοναξιά. Η Λύκεια δεν θέλει να είναι καταστροφική για κανέναν. Θέλει να είναι ο εαυτός της, συνεπής και συνειδητός. Μολαταύτα αυτή ακριβώς η αποφασιστική στάση της την καθιστά αφενός ενδιαφέρουσα και ελκυστική, αφετέρου δύσκολη για τα αγαπημένα της πρόσωπα.
Το βιβλίο ως έρευνα πάνω στις ανθρώπινες σχέσεις δεν έχει κανένα μήνυμα να δώσει ούτε βέβαια δίνει απαντήσεις. Απλώς προβληματίζει.
Γιώργος Αράγης
ΤΟ ΒΗΜΑ, 03-10-1999
Κριτικές
Δεν βρέθηκαν δημοσιεύσεις
