Η ευρώπη και ο ριζοσπαστικός Διαφωτισμός

"... Στην ελληνική περίπτωση η ριζοσπαστική τάση αποτελούσε όψιμη εξέλιξη μιας αργής διαδικασίας που αναπτύχθηκε μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο μια ελλληνόγλωσσης κίνησης ανανέωσης, εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και διαφωτισμού. Γενικότερα όμως η αλληλεπίδραση μεταξύ της ριζοσπαστικής τάσης και του μετριοπαθούς κυρίαρχου ρεύματος παρουσιάζει μια περίπλοκη διαλεκτική που έχει τις απαρχές της στον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό του ύστερου 17ου αιώνα. Πράγματι, στη Γαλλία τουλάχιστον ο Ριζοσπαστικός Διαφωτισμός κυριάρχησε στην πνευματική ζωή του τόπου για περίπου μισό αιώνα από το τέλος της δεκαετίας του 1740. Σε άλλα μέρη ήταν γενικά ένα κρυφό και υπόγειο κίνημα απαγορευμένο, υπό καταδίωξη και υπό καταστολή από τις αρχές, κοσμικές και εκκλησιαστικές, ένα κίνημα που συχνά καταγγέλθηκε βίαια από τους ιεροκήρυκες -καθολικούς, προτεστάντες και αργότερα και από τους ορθόδοξους Έλληνες- στα κηρύγματά τους. ..."