Παγκοσμιοποίηση - Οικονομικές, Πολιτικές, Πολιτισμικές Όψεις

Η περιπλοκότητα των προβλημάτων που δημιουργούνται σε διεθνές επίπεδο, λόγω της αποδέσμευσης των εξελίξεων στην οικονομία και της ισχύος που αποκτούν οι πολυεθνκές εταιρείες και ευρύτερα οι global players, θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της έρευνας τα μέτρα που εθνικά κράτη, διεθνικές συσπειρώσεις αλλά και διεθνείς οργανισμοί λαμβάνουν για να επανακτήσουν ένα μέρος του ελέγχου των παγκοσμιοποιούμενων διαδικασιών που ήδη έχουν απολέσει.
Οι συγγραφείς των μελετών του ανά χείρας τόμου δεν εστιάζουν την προσοχή τους στις τρέχουσες διαμάχες του στενώς εννοούμενου πεδίου των διεθνών σχέσεων, ούτε επιχειρούν να καλύψουν όλες τις όψεις της παγκοσμιποίησης. Η δυναμική της, άλλωστε, αντιστέκεται σε κάθε προσπάθεια εξαντλητικού ορισμού. Στόχος των συγγραφέων είναι να αναλύσουν επιμέρους πτυχές του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης, εστιάζοντας στις τρεις βασικές του συνιστώσες: την οικονομία, την πολιτική και τον πολιτισμό.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο παρών τόμος συγκεντρώνει αξιόλογες μελέτες Ελλήνων και ξένων επιστημόνων που πραγματεύονται τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές πτυχές της παγκοσμιοποίησης. Οι περισσότεροι συγγραφείς επιχειρούν να απαντήσουν σε ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα. Ποιος είναι ο χαρακτήρας της παγκοσμιοποίησης και ποιες είναι οι συνέπειές της; Η τωρινή μορφή παγκοσμιοποίησης εγγράφεται σε κάποιαν ιστορική συνέχεια ή είναι ένα καινοφανές φαινόμενο; Αληθεύει ή όχι το ότι η παγκοσμιοποίηση ασκεί μια διαβρωτική επίδραση στην οικονομική κυριαρχία, στην κρατική εξουσία, στο κράτος πρόνοιας και στις πολιτισμικές ταυτότητες;

Η Susan Strange, καθηγήτρια Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Warwick, αναλύει τη χρεοκοπία του βεστφαλιανού συστήματος, δηλαδή του διεθνούς πολιτικού συστήματος των κρατών που διεκδικούσαν την αποκλειστική εξουσία και το μονοπώλιο της νόμιμης βίας εντός των εδαφικών τους ορίων. Το σύστημα αυτό δεν κατόρθωσε να ικανοποιήσει τις μακροπρόθεσμες προϋποθέσεις βιώσιμης ανάπτυξης. Η αποτυχία του καταγράφεται κυρίως στο οικολογικό, το χρηματοοικονομικό και το κοινωνικό πεδίο.

Ο Luc Soete, καθηγητής Διεθνούς Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ, ερευνά τις σχέσεις παγκοσμιοποίησης και «νέας οικονομίας». Οι νέες τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας συμβάλλουν στην επέκταση των «άυλων» συναλλαγών, σηματοδοτώντας την είσοδο σε μια νέα φάση της παγκοσμιοποίησης.

Ο Elmar Altvater, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, επικεντρώνει την ανάλυσή του στο «τρίλημμα της παγκοσμιοποίησης», δηλαδή στη δυσκολία συντονισμένης ρύθμισης τριών σφαιρών οικονομικής δραστηριότητας: της σφαίρας του χρήματος, της σφαίρας του περιβάλλοντος και της σφαίρας της εργασίας.

Η Αντιγόνη Λυμπεράκη αμφισβητεί την επικρατούσα ρητορική περί παγκοσμιοποίησης τόσο στη φιλελεύθερη (απολογητική) όσο και στη ριζοσπαστική (υπερκριτική) εκδοχή της. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι ούτε πανάκεια, όπως ισχυρίζονται οι πρώτοι, ούτε καταστροφή, όπως υποστηρίζουν οι δεύτεροι. Η Λυμπεράκη υπογραμμίζει ότι υπάρχουν ακόμη σημαντικά περιθώρια και δυνατότητες για την άσκηση δημόσιας οικονομικής πολιτικής.

Ο Τάσος Γιαννίτσης αναλύει τη σχέση παγκοσμιοποίησης και οικονομικών λειτουργιών του κράτους. Η παγκοσμιοποίηση περιορίζει τις δυνατότητες κρατικής δράσης σε ορισμένα πεδία. Ταυτόχρονα όμως δημιουργεί νέες ανάγκες κρατικής παρέμβασης και υπαγορεύει αλλαγές στις κρατικές λειτουργίες.

Οι Γιάννης Καλογήρου και Σταύρος Ιωαννίδης εξετάζουν τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας στο νέο διεθνές πλαίσιο. Η ελληνική περίπτωση αντιμετωπίζεται ως παράδειγμα «ενδιάμεσης» οικονομίας και ερευνώνται τρία σενάρια προσαρμογής της στην παγκοσμιοποίηση: το σενάριο της περιθωριοποίησης, εκείνο της έντασης του δυϊσμού και των ανισοτήτων και εκείνο της δημιουργικής προσαρμογής με παραγωγική αναδιάρθρωση.

Ο William Conolly, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο John Hopkins, επανεξετάζει το φιλελεύθερο είδωλο του έθνους (που συναντάμε στις αναλύσεις του Ρενάν και ιδιαίτερα του Τζον Στιούαρτ Μιλ) και ανισχεύει τις δυνατότητες απο-εθνικοποίησης του δημοκρατικού κράτους.

Η Saskia Sassen, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, αναλύει τις σχέσεις παγκόσμιου και εθνικού και τους μετασχηματισμούς που επιφέρει η οικονομική παγκοσμιοποίηση στο ρόλο του εθνικού κράτους και στις δομές πολιτικο-οικονομικής ισχύος.

Ο Martin Janicke, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, αμφισβητεί την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι η οικονομική παγκοσμιοποίηση οδηγεί μοιραία στην επιδείνωση της οικολογικής κρίσης και ανιχνεύει τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη μιας πλανητικής περιβαλλοντικής πολιτικής.

Ο Martin Phodes, καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, εξετάζει τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στα ευρωπαϊκά κράτη πρόνοιας και στις αγορές εργασίας και συγκρίνει διάφορα εναλλακτικά μοντέλα «εσωτερικής και εξωτερικής ευελιξίας», προκρίνοντας το ολλανδικό υπόδειγμα.

Η Μπλάνκα Ανανιάδη, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο La Verne, πραγματεύεται το ζήτημα της ευελιξίας και σκιαγραφεί το περίγραμμα μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση.

Ο Frank Pfetsch, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, αναλύει τη σχέση μεταξύ κουλτούρας, ταυτότητας και πολιτικής, όπως αυτή εκδηλώνεται όχι μόνο στο εθνικό κράτος αλλά και σε διεθνές επίπεδο.

Η Περσεφόνη Ζέρη ερευνά τις επιδράσεις που ασκούν τα σύγχρονα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα στον τρόπο παραγωγής της κουλτούρας.

Ο Γιώργος Χάλαρης αναφέρεται στην έννοια του δικτύου, την οποία χρησιμοποιούν ορισμένοι μελετητές για να περιγράψουν τη νέα μορφολογία των κοινωνιών.

Ο Νίκος Δεμερτζής μελετάει τη σχέση του διαδικτύου με τις εθνικές και εθνοτικές ταυτότητες, μια σχέση που είναι διφορούμενη στο βαθμό που από τη μια μεριά ενισχύει τα εθνικιστικά στερεότυπα και τις προκαταλήψεις ενώ από την άλλη ενέχει μιαν αντι-εθνικιστική ροπή.

Ο Ηλίας Κατσούλης εξετάζει, τέλος, τις πολιτισμικές αντιστάσεις στην παγκοσμιοποίηση. Αξιοποιώντας έννοιες και αναλύσεις της σχολής του Birmingham, του Αλτουσέρ και του Λούμαν, ο Κατσούλης επιχειρεί ν' αναδείξει ορισμένα αμυντικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κουλτούρας που επηρεάζουν αρνητικά την πρόσληψη των παγκόσμιων διαδικασιών.



Θ.Γ.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 02/01/2004