Η επικράτεια των πληροφοριών

Τα παγκόσμια επικοινωνιακά συστήματα παρέχουν επαναστατικές δυνατότητες στους χρήστες, εγκαινιάζοντας πλανητικές διαδραστικές σχέσεις. Δυνητικά, είναι πλέον εφικτή η επικοινωνιακή χειραφέτηση κάθε ατόμου που διαθέτει την οικονομική και επικοινωνιακή ικανότητα αξιοποίησης των νέων μέσων με στρατηγικό τρόπο.
Σε μια «κοινωνία των πληροφοριών» το κοινό συμφέρον εξασφαλίζεται με την ισότιμη πρόσβαση όλων. Η συνθήκη, όμως, της οικουμενικής πρόσβασης στα νέα μέσα, που είναι προϋπόθεση για τη συμπεριληπτική κοινωνία των πληροφοριών προσπορίζονται ελάχιστοι εις βάρος των πολλών παραπληροφορημένων. Οι υποδομές των νέων μέσων, οι κρίσιες καινοτομικές τεχνογνωσίες, η εσωτερική πληροφόρηση, βρίσκονται υπερσυγκεντρωμένες σε ελάχιστα κέντρα. Η ανισότητα αυτή γεννά τη στρβλή παγκοσμιοποίηση και απειλεί με συστημική κατάρρευση.





Η Σ.Κ-Γ. είναι επικοινωνιολόγος και διδάσκει στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι επομένως ο κατάλληλος άνθρωπος για να μας δώσει «από μέσα» μια περιγραφή των τεράστιων δυνατοτήτων που ανοίγονται για τη γνώση με τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του Διαδικτύου -μια χρήση που αλλάζει το χαρακτήρα της πληροφορίας. Πραγματικά, η έννοια της πληροφορίας ως «μεταφοράς ενός μηνύματος» που προσκομίζει μια ειδοποιό διαφορά σε σχέση με τα προηγουμένως γνωστά εμπλουτίζεται μέσα από μια «μετάλλαξη» της πληροφορίας, γιατί «η εγκαθίδρυση των αμφίδρομων πληροφοριακών δικτύων συνιστά την αρχή της συμμετρικής πληροφόρησης». Τι σημαίνει αυτό; Οτι η διαδραστικότητα, που σημαίνει την εξίσωση των επικοινωνούντων, καταργεί τη μονόπλευρη, περιοριστική και επιλεκτική πληροφόρηση. Η πληροφορία γίνεται οικουμενική.

Στο χώρο αυτό η πληροφορία αποκτά προσωπικότητα («αποκτά κυριολεκτικά δραματικές ιδιότητες») καθώς: «Ακόμα κι αν δεν υπάρχει σκοπιμότητα στο φορέα τους, τα πληροφοριακά προγράμματα δρουν, αντιδρούν και ανταποκρίνονται με ανατροφοδότηση». Και πράγματι, αυτή η πληροφορία, κτήμα όλων, θα μπορούσε να σημαίνει την απαρχή μιας παγκοσμιοποίησης της γνώσης, αν δεν υπήρχαν συστήματα παρεμπόδισης όχι της διακίνησης της πληροφορίας, αλλά της ισότιμης πρόσβασης όλων σ' αυτήν. Κάτι τέτοιο θα ήταν ασφαλώς το ζητούμενο, η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Τα νέα τεχνολογικά μέσα, οι υποδομές και η τεχνογνωσία βρίσκονται συγκεντρωμένα σε ελάχιστα κέντρα λίγων χωρών του πλούσιου Βορρά, ενώ είναι ελλιπέστατα στις χώρες του Νότου. Η συγγραφέας εισάγει τον όρο της «πληροφοριακής επικράτειας» αποδίδοντας την πραγματικότητα στο χώρο της πληροφορίας. Στο βιβλίο αυτό δίνει όλα τα στοιχεία που συγκροτούν το χώρο του πληροφοριακού γίγνεσθαι και παράλληλα εντοπίζει τις ατέλειες, τα χάσματα και τις δυσλειτουργίες της κοινωνίας των πληροφοριών. Επισημαίνει τις θετικές προοπτικές της τηλε-προσέγγισης, αλλά και τις εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης, που καταλήγει στη συγκέντρωση του πλούτου, της γνώσης και της τεχνογνωσίας στα χέρια λίγων και στην παράλληλη ανεργία, εξαθλίωση, άγχη και αβεβαιότητα των πολλών. Τονίζει το διάτρητο χαρακτήρα του Διαδικτύου («δυσπραγία εξορθολογισμού και εξισορρόπησης της δύναμής του με υπαγωγή σε φερέγγυο και αδιάβλητο έλεγχο/ συμπλοκή τεχνικών ατομικής και μαζικής επικοινωνίας... που δυσχεραίνει τη διάκριση μεταξύ παραχαραγμένης, μεροληπτικής ή αυθεντικής πληροφορίας, μεταξύ προπαγάνδας και έγκυρης καταγραφής»), προτείνοντας τρόπους για την εξασφάλιση της ισορροπίας του παγκόσμιου συστήματος, στη βάση της παραδοχής ότι η γνώση αποτελεί παγκόσμιο δημόσιο πόρο και για τη συγκρότηση μιας «βιώσιμης στρατηγικής της πληροφοριακής επικράτειας, υπέρ του κοινού συμφέροντος».

Η οικουμενικότητα της πληροφορίας είναι ένα όπλο υπέρ ή κατά της ανθρωπότητας. Επαφίεται στη συνείδηση του πολιτικού ανθρώπου ο τρόπος που θα τη χρησιμοποιήσει.



ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 13/06/2003