Σταύρος Καλλέργης

[...] Ο Σοσιαλισμός θα εδραιωθεί μόνο με δημοκρατία, με ειρηνική δράση για το αύριο, μέσα από τη γνώση του χθές αλλά και με τη γνώση και χρήση των δυνατοτήτων της επιστήμης και τεχνολογίας του σήμερα.
Γιατί, όπως πίστευε και ο Σταύρος Καλλέργης: Ο Σοσιαλισμός είναι: «το κάλλιστον των πολιτευμάτων, το ύψιστον των συστημάτων, το μόνον πρός αυτήν την φύσιν του ανθρώπου αρμόζον.»








ΚΡΙΤΙΚΗ




Το έργο του Λυκούργου Καλλέργη για τον πρωτοπόρο του ελληνικού σοσιαλιστικού κινήματος και γεννήτορά του Σταύρο Καλλέργη είναι σαφώς κάτι πολύ περισσότερο από μια ιστορική μονογραφία και παράθεση σημαντικών ντοκουμέντων σχετικών με τη ζωή, το έργο και τη συμβολή του σπουδαίου κρητικού οραματιστή στο ξεκίνημα των σοσιαλιστικών αγώνων στη χώρα μας. Οι λεπτομέρειες της ζωής του και των σχέσεών του με συναγωνιστές και συντοπίτες του, με την πατρική του οικογένεια, αλλά και με τη σύζυγο και τα παιδιά του, όπως παρατίθενται από τον κορυφαίο ηθοποιό και θεατράνθρωπο, φωτίζουν πτυχές του χαρακτήρα και της προσωπικότητας του πατέρα του κατά τρόπο μοναδικό. Η δράση του μεγάλου πρωτοπόρου σοσιαλιστή τοποθετείται από την αρχή στο πλαίσιο των εξελίξεων όχι μόνο του διεθνούς σοσιαλιστικού και κομμουνιστικού κινήματος (1η και 2η Διεθνής, επιρροή των Μαρξ και Ένγκελς, παρισινή Κομμούνα του 1871, Πρωτομαγιά του 1886, αγώνες για το οκτάωρο κτλ.) αλλά και της απήχησής του στην Ελλάδα της εποχής όπου οι επικρατούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (κυριαρχία του αγροτικού στοιχείου, ισχνότατος ως ανύπαρκτος βιομηχανικός τομέας, ανίσχυρος ταξικός φορέας μιας μεθοδικής καπιταλιστικής ανάπτυξης) δεν ευνοούσαν καθόλου τη δημιουργία ενός αυτόνομου και ισχυρού εργατικού κινήματος.

Αυτή η παράλληλη εξιστόρηση αποκτά ιδιαίτερη σημασία στην περίπτωση του Σταύρου Καλλέργη γιατί, αν και ξεκίνησε τη ζωή του σε μια επαρχία της τουρκοκρατούμενης ακόμη Κρήτης, επεδίωξε ταχύτατα να συνδεθεί με τους διεθνείς σοσιαλιστικούς κύκλους και άρχισε πολύ νωρίς να δρα ως γνήσιος διεθνιστής ­ η εφημερίδα του «Σοσιαλιστής», που εξεδόθη το 1890, διέθετε αντιπροσώπους από το Λονδίνο ως την Καλκούτα και από τη Σεβαστούπολη ως το Κάιρο! Ο διεθνισμός του όμως αυτός δεν τον απομάκρυνε από τη συστηματική δράση και εντός Ελλάδας: Ιδρυση Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου το 1890, συνεργασία αρχικά με τους Ρ. Χοϊδά και Π. Δρακούλη, αγώνας για το οκτάωρο, έκδοση του περιοδικού «Κοινωνία Αρδην», διάσπαση των αρχικών ενωτικών πρωτοβουλιών, απομάκρυνση από τον Δρακούλη, εορτασμός της Πρωτομαγιάς του 1893 και του 1894, διώξεις σε βάρος του, επάνοδος το 1897 στη Κρήτη και εκλογή του ως πληρεξουσίου του Ρεθύμνου, υπονόμευσή του από τις οργανωμένες αντιδραστικές δυνάμεις. Η μελέτη των ντοκουμέντων που περιέχονται στο βιβλίο, από το αρχείο του Σταύρου Καλλέργη (που διασώθηκε τελικά χάρη στη φροντίδα της συζύγου του και του γιου του), αποκαλύπτει στον αναγνώστη την ανιδιοτελή αφοσίωση του πρωτοπόρου σοσιαλιστή σ' έναν συλλογικό αγώνα, αλλά και τις ηθικές και ανθρωπιστικές παραμέτρους της πολιτικής σκέψης του.

Η μεθοδική προστασία και αξιοποίηση αυτού του ανεκτίμητου για τη νεότερη ιστορία της χώρας μας αρχείου, μέσα από το οποίο ο ιστορικός μπορεί να αντλήσει άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία για τα πρώτα βήματα του σοσιαλιστικού και εργατικού κινήματος, αποτελεί μια σημαντική συνεισφορά του συγγραφέα, όπως επισημαίνει και στο συνοπτικό αλλά μεστό προλογικό του σημείωμα ο καθηγητής Παύλος Πετρίδης. Αξίζει τέλος να υπογραμμιστεί ο έντονος προβληματισμός και η αγωνία που καταθέτει ο συγγραφέας για τη μελλοντική πορεία του σοσιαλιστικού κινήματος, ιδίως υπό το πρίσμα των παραμορφώσεων που επέφερε σ' αυτό ο λεγόμενος «υπαρκτός σοσιαλισμός». Ο Λυκούργος Καλλέργης, ως γνήσιος απόγονος του μεγάλου πρωτοπόρου και συνεχιστής της ιδεολογικής πορείας του, προσπαθεί να συμβάλει δημιουργικά στην παραπέρα διαμόρφωσή της, καταθέτοντας τη δική του οπτική και αγνοώντας δογματικές προσκολλήσεις σε ξεπερασμένα σύμβολα και αποστεωμένες αντιλήψεις.

Φίλιππος Νικολόπουλος, ΤΟ ΒΗΜΑ, 19-11-2000