Οι εφτά ώρες στον παράδεισο

Η Ιστορία ενός παντρεμένου ζευγαριού που βρίσκονται μπροστά σ'
ένα αδιέξοδο στο γάμου τους. Η σύζυγος ερωτεύεται κάποιον άλλο
άνδρα, παραμένοντας όμως πιστή στον σύζυγό της. Αυτό δημιουργεί
μια κόλαση και για τους δυο, μιας και το ανικανοποίητο της
ερωτικής επιθυμίας της γυναίκας την τυραννά και την καταδιώκει.
Έτσι, κατασκευάζει μια άλλη πραγματικότητα, μέσα από το ψέμα,
με την καλή πρόθεση να μην πληγώσει κανέναν.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Είναι κοινότοπο να το επαναλαμβάνει κανείς, αλλά ίσως χρήσιμο: η απόσταση από τη μητέρα πατρίδα φαίνεται να επιδρά ευεργετικά στους συμπατριώτες μας ή τουλάχιστον στο έργο τους. Το έντονο αίσθημα εθνικής ταυτότητας, η πολυσυζητημένη ελληνικότητα, αποκτά για όσους ζουν στην αλλοδαπή συγκεκριμένο νόημα και περιεχόμενο, μια ανοιχτή πληγή, την οποία ωστόσο η επιστροφή στη χώρα δεν μοιάζει να επουλώνει.

Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης (γενν. 1938) είναι μια χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση. Ζει και εργάζεται εδώ και πολλά χρόνια στη Σουηδία, όπου έχει αποσπάσει αρκετά βραβεία και τιμές, ενώ τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Έχει εκδώσει ποιητικές συλλογές, ταξιδιωτικά δοκίμια, θεατρικά και, βέβαια, μυθιστορήματα. Έχει επίσης γράψει σενάρια για τον κινηματογράφο και έχει σκηνοθετήσει ο ίδιος μια ταινία. Το αίσθημα της ξενικότητας, σε συνδυασμό με το περιβάλλον από το οποίο εμπνέεται και μέσα στο οποίο δημιουργεί, γεννούν ενδιαφέρουσες σκέψεις και συγκρίσεις, τόσο για τον ίδιο όσο και για τον έλληνα αναγνώστη.

Στο «Οι επτά ώρες στον Παράδεισο» η ιστορία διαδραματίζεται στο μεγαλύτερο μέρος της στη Σουηδία, ωστόσο η Ελλάδα είναι με ποικίλους τρόπους παρούσα. Ο αφηγητής, ένας 50χρονος έλληνας μαθηματικός, εμπλέκεται στην προσωπική ζωή ενός νεαρότερου φίλου του, ο οποίος βρίσκεται σε απόγνωση διότι η γυναίκα του ομολόγησε πως έχει εραστή. Η εμπλοκή του αυτή επανενεργοποιεί την καταπιεσμένη επιθυμία του προς εκείνη από τον καιρό που ήταν ακόμη μαθήτριά του. Η άγρια δολοφονία μιας νυν μαθήτριάς του, μετανάστριας στη Σουηδία, όπως κι εκείνος, επιταχύνει τη συναισθηματική του ρευστότητα, και ο αφηγητής παραδίδεται στην έλξη που του προκαλεί η νεαρή γυναίκα: καταλαμβάνει ο ίδιος τη θέση του εραστή της και συναποφασίζουν να ζήσουν στην πράξη τον έρωτά τους, με δεδομένη όμως από την αρχή την ημερομηνία λήξης του. Η διάρκεια της απαγορευμένης απόλαυσης ορίζεται μέσα από ένα ταξίδι τους στην Ελλάδα, στην Αίγινα συγκεκριμένα, σύντομη επιστροφή του αφηγητή στην παιδική του ηλικία και στον καθαρό, δίχως συμβιβασμούς έρωτα. Ωστόσο οι επτά ώρες ολοκληρωτικής ευδαιμονίας ­τόσος ήταν σύμφωνα με τις Γραφές ο χρόνος παραμονής των πρωτοπλάστων στον Παράδεισο­ κάποια στιγμή τελειώνουν. Οι δύο εραστές επιστρέφουν στην ήρεμη συζυγική ζωή τους με την πικρή γνώση ότι η ευτυχία έχει κάθε φορά τη δική της εσωτερική διάρκεια που δεν παρατείνεται κατά βούλησιν.

Το θέμα ­η επιλογή ανάμεσα στη συζυγική πίστη και στον ζωογόνο έρωτα, στην ειλικρίνεια και στο ζωτικό ψεύδος­ παρ' ότι κοινότοπο και πολυχρησιμοποιημένο, δεν χάνει, καθώς φαίνεται, τη γονιμότητά του, μια και ακουμπάει σε καίρια διλήμματα ηθικής και ψυχολογικής φύσης. Ο συγγραφέας το χειρίζεται με απλότητα, διανθίζοντας την πλοκή του με πλήθος από διεισδυτικές παρατηρήσεις, πότε με τη μορφή σύντομων υπαρξιακών συλλογισμών και πότε ως μικρές αναλύσεις πάνω στις ερωτικές σχέσεις.

Το αποτέλεσμα είναι μια μελέτη πάνω στην αλήθεια και στο ψέμα, στην ψυχική και κοινωνική τους λειτουργία, καθώς και στην εγγενή, ενίοτε, αδυναμία μας να τα διαχωρίσουμε. Όλα αυτά με φόντο μια παραπαίουσα σοσιαλδημοκρατία, όπου τα πάντα μοιάζουν να επιτρέπονται, τα πάντα συζητιούνται πολιτισμένα και, τελικώς, τα πάντα λέγονται. Στο βάθος, η ξενοφοβία, το έγκλημα και ο αλκοολισμός συνιστούν τη σκοτεινή όψη μιας άλλης πραγματικότητας, που πασχίζει να συνταιριάξει την πολυπολιτισμικότητα με την ανοχή, το παραδοσιακό μοντέλο κοινωνικής ευημερίας με τις προκλήσεις της νέας οικονομικής τάξης.

Ιδιαίτερα εντυπωσιάζει η συνειδητή προσήλωση του συγγραφέα σε μια χαμηλόφωνη και περιεκτική αφήγηση, που αποφεύγει τις κραυγαλέες σκηνές και τον εύκολο εντυπωσιασμό. Οι σχέσεις περιγράφονται με ευκρίνεια και λεπτότητα, καλοί και κακοί δεν υπάρχουν ­ ακόμη και ο δολοφόνος της άτυχης μετανάστριας κρίνεται με κατανόηση ­ και οι χαρακτήρες, γυναίκες και άντρες, δρουν και αντιδρούν απρόβλεπτα, δίχως προκατασκευασμένα καλούπια. Οι ερωτικές σκηνές αποτελούν ένα χρήσιμο παράδειγμα μιας γραφής όπου, ενώ όλα δηλώνονται καθαρά, το σύνολο ούτε στιγμή δεν διολισθαίνει στην πορνογραφία.

«Οι επτά ώρες στον Παράδεισο» είναι ένα βιβλίο απόλυτα συνεπές στις προθέσεις του, που μαρτυράει ένα συγγραφέα ώριμο και κατασταλαγμένο. Ένα μυθιστόρημα που αντλεί πλούσιο υλικό από την καθημερινότητα και το οποίο, παρά το καυτό θέμα του, ρέει αβίαστα σαν ένα ήρεμο ποτάμι.

Κώστας Κατσουλάρης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 07-03-1999