Οιδίπους σέντερ μπακ

Το Οιδίπους σέντερ μπακ, ένα γλαφυρό αφήγημα με χιούμορ, καυστική ειρωνεία αλλά και συγκίνηση, δεν είναι ένα βιβλίο για τη σχέση του συγγραφέα με τον πατέρα του, τον θρυλικό ποδοσφαιριστή του Παναθηναϊκού. Ούτε είναι ένα βιβλίο για τον Παναθηναϊκό – ακόμη και Ολυμπιακοί μπορούν να το διαβάσουν. Ίσως δεν είναι καν ένα βιβλίο για το ποδόσφαιρο. Είναι ένα βιβλίο για την ψύχωση. Πολλοί θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους ή το διπλανό τους. Πολλές, το σύντροφό τους. Το φαινόμενο είναι αρκετά διαδεδομένο οπότε ας το δούμε με λίγο χιούμορ...



«Το βιβλίο μιλάει για τον "οπαδισμό"», αναφέρει ο συγγραφέας, «για τη "γηπεδική εμπειρία" και το "υγιέστατα παντελώς άρρωστο" πάθος για την μπάλα, μέσα από την ιστορία του Παναθηναϊκού και του ελληνικού ποδοσφαίρου».

Από τη σελίδα του εκδότη

ΚΡΙΤΙΚΗ



H διαμεσολάβηση του «κριτικού» μεταξύ ενός βιβλίου και του εν δυνάμει αναγνωστικού κοινού του - όπως τουλάχιστον την αντιλαμβάνεται ο υπογράφων - προϋποθέτει ειλικρίνεια. Δεν θα με παρεξηγήσετε, λοιπόν, αν ξεκινήσω με την παραδοχή ότι είμαι Παναθηναϊκός παιδιόθεν. Ποτέ δεν έχω πάει σε γήπεδο (και ούτε πρόκειται, όπως έχει γίνει το ποδόσφαιρο) και σπανίως παρακολουθώ ποδόσφαιρο από την τηλεόραση. Για να είμαι Παναθηναϊκός, μου αρκεί ότι η πρώτη πανοραμική εικόνα της Αθήνας που θυμάμαι από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 περιλαμβάνει το γήπεδο «Απόστολος Νικολαΐδης», εκτός από άλλα διασημότερα ορόσημα, όπως η Ακρόπολη, ο Λυκαβηττός και το «Χίλτον»...

Προβάλλω όμως μια προσωπική θέση και για έναν ακόμη λόγο: επειδή έτσι τονίζεται καλύτερα η άποψή μου ότι το βιβλίο του K. Καμάρα θα το ευχαριστηθούν και οι αναγνώστες εκείνοι που δεν ενδιαφέρονται για το ποδόσφαιρο - ίσως δε ακόμη περισσότερο εκείνοι, εφόσον βεβαίως εκτιμούν το χιούμορ.



H ιστορία μιας εμμονής



Τι είναι όμως αυτό το βιβλίο; Μολονότι ο K. Καμάρας είναι ο μοναχογιός του Αριστείδη Καμάρα (συστάσεις περιττεύουν...) και το οιδιπόδειο θέμα εισάγεται από τον τίτλο κιόλας, το βιβλίο δεν είναι η ιστορία της σχέσης ενός νέου με τον διάσημο πατέρα του. Δεν είναι ούτε ιστορία του Παναθηναϊκού ούτε, πολύ περισσότερο, αυτοβιογραφία του νεαρού Καμάρα. Το «Οιδίπους σέντερ μπακ» είναι όλα τα παραπάνω μαζί, με συνεκτικό ιστό την εμμονή του συγγραφέα με την ομάδα του (το λέω κομψά, για να μην πω «ψύχωση»...). Ο Καμάρας τζούνιορ αφηγείται την ιστορία της εμμονής του: την εξέλιξή της, τις διακυμάνσεις της, τα συμπτώματά της, τις κρίσεις της. Και το ενδιαφέρον, χάρη στο οποίο μια προσωπική υπόθεση του συγγραφέα (για να μην πω ένα «δράμα»...) γίνεται και υπόθεση του αναγνώστη, είναι ότι την αφηγείται πολύ καλά (για την κατάστασή του...)

Βασικό στοιχείο του ύφους του, το χιούμορ. Με την επιδεξιότητα του μορφωμένου ανθρώπου ο συγγραφέας περιγράφει ένα γεγονός με ακρίβεια και γλαφυρότητα, συχνά δε με λογιότητα (παραλληλίζοντάς το, λ.χ., με πρόσωπα και πράγματα από την ιστορία, τις τέχνες, την εγχώρια και τη διεθνή πολιτική), μόνο και μόνο για να ανατρέψει στο τέλος το περίτεχνο οικοδόμημα με την ειρωνεία.

Μία από τις δυσκολίες στη συγκεκριμένη βιβλιοκριτική ήταν να επιλέξω τα καλύτερα από τα πολλά αξιόλογα για το ύφος τους εδάφια του βιβλίου. Αυτή τη δυσκολία την αντιμετώπισα παρακάμπτοντάς την: επέλεξα στην τύχη. Στο πρώτο από αυτά ο συγγραφέας αναφέρεται στον αγώνα Χάιντουκ - Παναθηναϊκού την περίοδο 1995-96:

«Ολα ξεκίνησαν απ' αυτόν τον συγκλονιστικό αγώνα στη Ριέκα, τον οποίον εγώ θυμάμαι ως ασπρόμαυρο. Πρόκειται για κάτι που δεν έχω καταφέρει να εξηγήσω: ενώ οι εικόνες που έχω από την προθέρμανση και από τους πανηγυρισμούς στο τέλος είναι έγχρωμες (εν γένει λογικό, αφού βλέπαμε το ματς σε έγχρωμη τηλεόραση), όλος ο αγώνας είναι ασπρόμαυρος - μάλλον έκρινα υποσυνείδητα το ματς ως κλασικό-ιστορικό και αυτά τείνουν να μην έχουν χρώμα, όπως λ.χ. τα ιστορικά ντοκυμαντέρ ή οι κλασικές ταινίες. Ετσι συχνά απογοητεύω και εκνευρίζω παρέες (όπως τις φίλες της μάνας μου) όταν γίνεται λόγος με συγκίνηση για τα παλιά, καλά αριστουργήματα του Χόλιγουντ, καθώς στην απαρίθμηση "... Ρεμπέκα... Κυρία με τις καμέλιες... Καζαμπλάνκα... " σπεύδω να συπληρώσω: "Χάιντουκ - Παναθηναϊκός"...»



H ελάχιστη τιμωρία



Το δεύτερο αναφέρεται στην ευστοχία που διακρίνει τον Παναθηναϊκό των τελευταίων χρόνων στην επιλογή παικτών:

«Επρεπε να αισθανόμουν ευτυχής - ειδικά αφού ο Παναθηναϊκός είχε κάνει σωρεία σπουδαίων μεταγραφών. Στο ποδόσφαιρο είχε αγοράσει μια τρόικα αυριανών σουπερστάρ, τον Λυμπερόπουλο, τον Κόλα, και εθεωρείτο υπερπλήρης, με αποτέλεσμα να αφήσει για τον Ολυμπιακό τον Γιαννακόπουλο και τον Τζόρτζεβιτς. Ξέρω πως δεν μας αρέσει να μας το θυμίζει αυτό κάποιος, αλλά όντως θεωρήσαμε τον Νασιόπουλο ανώτερο του Γιαννακόπουλου και τον Τζόρτζεβιτς υποδεέστερο του Κόλα. Το δράμα που ζούμε έκτοτε είναι παρόμοιο με αυτό της γυναίκας που διάλεξε τον λάθος άνθρωπο ανάμεσα σε δύο άντρες (δεν είναι σπάνιο αν κοιτάξετε καλά γύρω σας, όμως μη ρωτήσετε τη μάνα σας, πόσο μάλλον τη γυναίκα σας, γιατί ποτέ κανείς δεν ξέρει) ή του πολιτικού που διάλεξε λάθος κόμμα - εν προκειμένω, εμείς οι Παναθηναϊκοί νιώθουμε σαν πολιτευτές της ΔΗΑΝΑ, της Πολιτικής Ανοιξης και του Αβραμόπουλου. Δεδομένου ότι κατά καιρούς έχουμε απορρίψει τον Χάτζι, τον Στόιτσκοφ και τον Βερόν, αυτή είναι η ελάχιστη τιμωρία».

Οπως αντιλαμβάνεστε, το χιούμορ του K. Καμάρα στρέφεται κατά του εαυτού του - ακριβέστερα, κατά της εμμονής του. Είναι ο τρόπος του για να την ανεχθεί αφού αδυνατεί να την εξηγήσει και επιπλέον δεν έχει την επιθυμία να απαλλαγεί από αυτήν. Και τούτο ακριβώς είναι το στοιχείο το οποίο κάνει το βιβλίο του Καμάρα χρήσιμο (να μην πω «πολύτιμο») στις κυρίες, ανεξαρτήτως του τι φρονούν περί ποδοσφαίρου. Διότι το ποδόσφαιρο είναι μόνο το πρόσχημα· το βαθύτερο θέμα του Οιδίπους σέντερ μπακ είναι το πώς ένας πολιτισμένος άνδρας τιθασεύει τον «αγορίστικο ρομαντισμό» του μέσω του χιούμορ και ότι με τον τρόπο αυτόν ουσιαστικά συντηρεί την παιδικότητά του. Επειδή δε είναι γνωστόν ότι το πρόβλημα με τους άνδρες είναι η παιδική πλευρά τους, καταλαβαίνετε γιατί το προτείνω ιδίως στις αναγνώστριες!

Με την άδειά σας, να κλείσω τη βιβλιοκριτική όπως την ξεκίνησα: με μια προσωπική αναφορά του υπογράφοντος. Οσον αφορά το ποδοσφαιρικό μέρος, το βιβλίο του Καμάρα με ικανοποίησε βαθύτατα. Οχι τόσο επειδή μου θύμισε πόσο ωραίο είναι να είσαι Παναθηναϊκός αλλά κυρίως επειδή μου επιβεβαίωσε πόσο σοφά έκανα και το είχα ξεχάσει όλα αυτά τα χρόνια...



ΣΤΕΦΑΝΟΣ Γ. ΚΑΣΙΜΑΤΗΣ

ΤΟ ΒΗΜΑ , 21-12-2003