Αναζητώντας τη μνήμη

Η μνήμη συνδέει τα συμβάντα της νοητικής ζωής μας. Είμαστε αυτό που εί­μαστε, σε μεγάλο βαθμό χάρη σε αυτά που μαθαίνουμε και θυμόμαστε. Ανε­ξάρτητα από το εάν είναι ευχάριστες ή εφιαλτικές, διαρκείς ή εφήμερες, οι αναμνήσεις αποτελούν ένα είδος νοητικού ταξιδιού στον χρόνο, που μας απελευθερώνει από τους περιορισμούς του χρόνου και του χώρου. Μπο­ρούμε να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας εκουσίως την πρώτη μας ερωτική εμπειρία — το περιστατικό, το σκηνικό, τις σκέψεις και τις συγκινήσεις που μας δημιούργησε. Πώς, όμως, δημιουργούνται οι αναμνήσεις στον εγκέ­φαλο; Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, ακόμη και η ίδια η ιδέα ότι η μνήμη και άλλες όψεις του ανθρώπινου νου ήταν δυνατόν να ερμηνευτούν μέσω της βιολογικής ανάλυσης και να γίνουν κατανοητές μέσω μοριακών αλλη­λεπιδράσεων ήταν αδιανόητη. Έκτοτε, η βιολογική μελέτη του νου έγινε όχι μόνο μια βιώσιμη πιθανότητα, αλλά και μια πραγματικότητα.

Περιγράφοντας την πνευματική ιστορία της αναδυόμενης βιολογίας του νου, ο νομπελίστας Έρικ Καντέλ εξηγεί τους καθοριστικούς σταθ­μούς της σύγχρονης βιολογίας και ρίχνει φως στο πώς η συμπεριφορική ψυχολογία, η γνωσιακή ψυχολογία, η νευροεπιστήμη και η μοριακή βιο­λογία συνέκλιναν σε μια ισχυρή νέα επιστήμη του νου. Τώρα οι επιστή­μονες είναι σε θέση να δώσουν λογικές ερμηνείες για τις λειτουργίες του νου — από την αντίληψη, τη σκέψη, τη συγκίνηση και τη μνήμη μέχρι τη σχιζοφρένεια, την κατάθλιψη και την απώλεια μνήμης λόγω ηλικίας. Αυτές οι γνώσεις για τον νου ανοίγουν τον δρόμο για πιο αποτελεσματικές θεραπείες.

Η προσπάθεια του Καντέλ να κατανοήσει τη μνήμη συνδέεται στενά με τη συναρπαστική αυτή πνευματική ιστορία. Αρχίζοντας με τις παιδικές ανα­μνήσεις των εμπειριών από τη ναζιστική Βιέννη, το βιβλίο καταγράφει την καταπληκτική σταδιοδρομία του συγγραφέα από την αρχική του αγάπη για την ιστορία και την ψυχανάλυση και την εξερεύνηση της νευροβιολογίας, μέχρι τις πρωτοποριακές του έρευνες για τις κυτταρικές και μοριακές διερ­γασίες της μνήμης που του χάρισαν το Βραβείο Νομπέλ.

Ένα εύστοχο μίγμα απομνημονευμάτων και ιστορίας, το βιβλίο καταγράφει πώς το πνευματικό ταξίδι ενός λαμπρού επιστήμονα διασταυρώνεται με μία από τις μεγάλες επιστημονικές προσπάθειες του εικοστού αιώνα: την αναζήτηση της βιολογικής βάσης της μνήμης.