Το παιχνίδι των ματιών

Στο τρίτο -και τελευταίο- μέρος της αυτοβιογραφικής τριλογίας του ο Ελίας Κανέτι μας μεταφέρει στη Βιέννη λίγο πριν από την προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία, σ' εκείνη την κοσμοπολίτικη Βιέννη στις παραμονές του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Είναι η εποχή όπου ο συγγραφέας ολοκληρώνει το μυθιστόρημά του Η τύφλωση και αρχίζει να θέτει τις βάσεις για το περίφημο δοκίμιο "Μάζα και εξουσία", είναι η εποχή της συνάντησής του με σπουδαίους άντρες που θα επηρεάσουν και θα καθορίσουν τη σκέψη του. Με το ζωντανό και οξύ του βλέμμα μας παρουσιάζει τον Χέρμαν Μπροχ, τον Ρόμπερτ Μούζιλ, τον 'Αλμπαν Μπεργκ αλλά και πολλούς αγνώστους από τα καφέ, τα λογοτεχνικά σαλόνια και τα καλλιτεχνικά εργαστήρια της εποχής. Στη γλώσσα, στα πρόσωπα και στη συμπεριφορά των ανθρώπων ο Ελίας Κανέτι διαβάζει τα σημάδια της πολυτάραχης εκείνης ιστορικής περιόδου, στην οποία μεταφέρει τον αναγνώστη μ' έναν τρόπο συναρπαστικό.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Το τρίτο μέρος της αυτοβιογραφίας του Ελίας Κανέτι, που καλύπτει την περίοδο 1931-1937, σηματοδοτεί και το τέλος μιας εποχής ή καλύτερα το τέλος των μεγάλων προσδοκιών και της αθωότητας. Μας παρουσιάζει ανάγλυφη την καλλιτεχνική, πολιτική και κοινωνική φυσιογνωμία της Κεντρικής Ευρώπης και ειδικότερα του γερμανόφωνου κόσμου όπως τον εξέφρασαν προσωπικότητες σαν τον Αλμπαν Μπεργκ, τον Τόμας Μαν, τον Χέρμαν Μπροχ, τον Γκέοργκ Μπύχνερ, τον Ρόμπερτ Μούζιλ, τον Οσκαρ Κοκόσκα. Συνειδητοποιεί κανείς αναδρομικά τι σήμαιναν τόσο μεγάλες μορφές των γραμμάτων για μια Ευρώπη που θα τη γονάτιζε ο ολοκληρωτισμός.

Τι σήμαινε επιπλέον η Βιέννη για τον σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό, οι συναντήσεις όλων αυτών των ανδρών στα καφενεία και τα σαλόνια της εποχής, πώς το έργο και η παρουσία του καθενός τους επηρέαζε το έργο των άλλων και πώς όλοι μαζί δημιουργούσαν την ανεπανάληπτη αίσθηση μιας χρυσής εποχής. Το έργο του ίδιου του Κανέτι και ειδικότερα το μεγάλο του μυθιστόρημα H τύφλωση και το αξεπέραστο δοκίμιό του για τη φύση της εξουσίας, τη συμπεριφορά της μάζας και την ψυχολογία του επιζώντος Μάζα και εξουσία είναι ριζωμένα στα βιώματα και στα ερωτήματα αυτής της εποχής, όπου η Βιέννη, η alma mater του Κανέτι, είναι μια μεγάλη μητρόπολη της λογοτεχνίας, της μουσικής και των καλών τεχνών. Τα δύο πρώτα μέρη της αυτοβιογραφίας του Κανέτι κυκλοφορούν επίσης από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τίτλους H γλώσσα που δεν κόπηκε (1905-1921) και Ο πυρσός στο αυτί (1921-1931).



A.B.

Το ΒΗΜΑ, 23/07/2006