Εμείς και οι Αρχαίοι

Ας στοχαστούμε ό,τι μας ενώνει και ό,τι μας χωρίζει από τους αρχαίους για να καταλάβουμε τον πολιτισμό μας και τους εαυτούς μας.

Ο δεσμός που συνδέει τον πολιτισμό μας με τη γλώσσα, την ιστορία και τη σκέψη των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων δεν αναζητείται σε υποτιθέμενα κοινά σημεία ανάμεσα στους αρχαίους και σ' εμάς. Αντιθέτως, είναι επίκαιρο και πιο παραγωγικό να καταλάβουμε τις διαφορές· ο στοχασμός πάνω σ' αυτή την απόσταση θα μας επιτρέψει να καταλάβουμε το νόημα που το παρελθόν και η κληρονομιά του έχουν για μας.
Αυτή είναι η οδός που ακολούθησε ο Λουτσιάνο Κάνφορα στα δοκίμια που έγραψε για το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, τα οποία αφορούν ορισμένα κρίσιμα θέματα: τη μέθοδο των αρχαίων ιστορικών, τη σχέση ανάμεσα στην ιστοριογραφία και στην αλήθεια, τη θεώρηση της Ιστορίας ως ανάμειξης, σαν "μεγάλο και λασπώδες" ποτάμι που αφομοιώνει και παρασύρει τις πιο διαφορετικές παραδόσεις.

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



H «επιστροφή των αρχαίων» είναι ένα εκδοτικό φαινόμενο με παγκόσμιες διαστάσεις, που αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος έχει ανάγκη από την Iστορία. Γιατί; Διότι η μελέτη των αρχαίων ωφελεί την ευφυΐα των συγχρόνων, απαντά ο Iταλός καθηγητής Λουτσιάνο Kάνφορα.

Μια αντίληψη της Ιστορίας θεμελιωμένη στην πίστη ότι η φύση του ανθρώπου είναι αμετάβλητη και συνεπώς οι αρχαίοι ήταν «ακριβώς σαν και μας», δεν οδηγεί μακριά. Για τον συγγραφέα, που έχει μελετήσει όσο κανείς τούς ιστορικούς συγγραφείς όλων των εποχών και ειδικά τον Θουκυδίδη, και που να είναι σε θέση να ανιχνεύει τις ιστορικές ανακρίβειες στο «Κεφάλαιο» του Μαρξ, η ανεξάντλητη γοητεία και η αξία της Ιστορίας, βρίσκεται αλλού: στη συνειδητοποίηση της διαφοράς που μας χωρίζει από τους αρχαίους.

H δε ιστοριογραφία, περισσότερο από επιστήμη είναι τέχνη κι ακόμα περισσότερο μοιάζει με τη διάγνωση που κάνει ένας γιατρός στον ασθενή.

Κάθε εποχή έχει τα δικά της ερωτήματα, και γι' αυτό είναι αναγκαίο να γράφεται και να ξαναγράφεται η Ιστορία. Είναι όμως αδύνατον να επιτευχθεί ο στόχος της Ιστορίας, που είναι η ανεύρεση της αλήθειας. H Ιστορία είτε άμεση είναι ή με απόσταση ετών, που εξασφαλίζει τη νηφαλιότητα των εκτιμήσεων, είναι υποθετική και σχετική.

Δεκαέξι μικρά δοκίμια του καθηγητή Λουτσιάνο Κάνφορα, τραβούν συστηματικά το χαλί κάτω από τα πόδια των πολλών στερεοτύπων και επιστημονικών πεποιθήσεων και παρανοήσεων που ρυθμίζουν τις αντιλήψεις μας για τους αρχαίους.

Στόχος του συγγραφέα, να συνειδητοποιήσουμε τις διαφορές και την απόσταση που μας χωρίζει απ' αυτούς.

Ούτε τα επίσημα έγγραφα - των αρχείων - για τη σύνταξη και τη διατήρησή των οποίων αποφασίζουν οι νικητές, ούτε ο τρόπος και η σειρά της αφήγησης ως οργανική παράθεση γεγονότων, ούτε οι βιογραφίες, που τονίζουν τον ρόλο του ενός σημαντικού προσώπου εις βάρος των υπολοίπων παραγόντων, ούτε οι μύθοι - που συνήθως περιφρονούνται από τους σύγχρονους ιστοριογράφους - αρκούν για να άρουν την προσωρινότητα οποιασδήποτε ιστοριογραφικής κατασκευής. Ούτε βεβαίως, οι λέξεις που αποτελούν κάθε μια κι ένα γεγονός, ούτε η συγκροτημένη ομιλία «που είναι το μοναδικό όργανο που επιτρέπει στον έναν να υπερισχύσει των πολλών», ούτε οι μονογραφίες για ένα θέμα που είναι πλασμένες πάνω στο πρότυπο της παγκόσμιας Ιστορίας, μπορούν να αποδώσουν την Ιστορία τελεσίδικα «σαν να ήταν μια συζήτηση που έγινε μια για πάντα».

Πόσο μάλλον οι μεταφράσεις των κειμένων, παλιές και σύγχρονες.

Όσο για το κρίσιμο θέμα της διδασκαλίας της Ιστορίας στα σχολεία, ο συγγραφέας προτείνει η μελέτη της πολιτικής Ιστορίας να συμβαδίζει με εκείνη του ελληνικού και ρωμαϊκού πολιτισμού, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας των καλών τεχνών.



ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΤΗΜΕΡΤΖΗ

ΤΑ ΝΕΑ, 14-02-2004