Φυσική μοναδολογία

Η σύντομη μεν, όμως πολύ σημαντική παρά ταύτα πραγματεία του Καντ με τον πλήρη τίτλο Φυσική μοναδολογία: Η σε συνδυασμό με τη γεωμετρία χρήση της μεταφυσικής στη φυσική φιλοσοφία, ένα πρώτο δείγμα της οποίας περιλαμβάνει τη φυσική μοναδολογία συντάχθηκε το 1756. Συγκαταλέγεται επομένως στα καλούμενα «προκριτικά» συγγράμματα του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου, σ’ εκείνα δηλαδή που γράφτηκαν πριν την Κριτική του καθαρού Λόγου, το μνημειώδες αυτό έργο-τομή για όλη τη φιλοσοφία των Νεοτέρων Χρόνων.

Ο Καντ διερευνά εδώ το κρίσιμο και δυσχερές ερώτημα του πώς μπορούν να είναι συμβατές μεταξύ τους οι αντιλήψεις της μεταφυσικής και της μαθηματικής φυσικής σχετικά με τη σύσταση και τη διαιρετότητα της ύλης και του χώρου, το πώς δηλαδή είναι δυνατόν τα μεν υλικά σώματα να συγκροτούνται από απλά και αδιαίρετα μέρη (τις «μονάδες»), ο δε χώρος να είναι απείρως διαιρετός. Η λύση που προτείνει βασίζεται σε μια πρωτότυπη δυναμική θεωρία για τις μονάδες, σύμφωνα με την οποία η κάθε μονάδα καταλαμβάνει ορισμένο χώρο χάρη στη σφαίρα εντός της οποίας δρουν οι δυνάμεις της (η έλξη και η άπωση), χωρίς άρα έτσι να χάνει την απλότητά της.

Η Φυσική μοναδολογία εξετάζει ένα ερώτημα πολύ σημαντικό και για την Κριτική του καθαρού Λόγου, το οποίο εκεί εμφανίζεται υπό τη μορφή μιας «έριδας», μιας «αντινομίας του Λόγου», το διερευνά ωστόσο ακόμα υπό το πρίσμα της μεταφυσικής των Λάιμπνιτς και Βολφφ. Η αντιμετώπιση του ερωτήματος στην πραγματεία του 1756 παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο καθ’ αυτήν όσο και επειδή φωτίζει συγχρόνως την πορεία που ακολούθησε ο στοχασμός του Καντ για να καταλήξει στην «κριτική» του φιλοσοφία.