1922 η μαύρη βίβλος

«... Ονομάζομαι Σοφία Νικολάου. Είμαι από το Ιβρινδί της Μικράς Ασίας... Είχαμε καταφύγει με τον άνδρα μου και τον γιο μας Μανωλάκη, 8 ετών, στον μύλο του Γκιούν-Γκιορκές... Ξαφνικά, φάνηκαν να έρχονται Τούρκοι. Τριγύριζαν τον μύλο, βγάζοντας άγριες φωνές... Μετά έσπασαν την πόρτα του μύλου κι όρμησαν επάνω μας... Μπροστά στα μάτια του συγχωρημένου του άνδρα μου και του παιδιού μου με ατίμασαν πολλές φορές. 'Yστερα έσφαξαν το παιδί μου και κομμάτιασαν με τα μαχαίρια τους τον άνδρα μου. Του έβγαλαν τα εντόσθια και μου έδιναν να φάω το κρέας του. Μου φώναζαν πως, αν δεν έτρωγα από το κρέας του άνδρα μου, θα έσφαζαν κι εμένα. Εκείνη την ώρα ακούστηκαν πυροβολισμοί. Έριχναν οι ίδιοι οι Τούρκοι για να ειδοποιήσουν τους δικούς τους ότι έρχεται ο ελληνικός στρατός... Στο άκουσμά του έτρεξαν να φύγουν. Έτσι σώθηκα... Είδαν οι αξιωματικοί και στρατιώτες τα παθήματά μου, και με πήραν μαζί τους...»

Σοφία Νικολάου

    70 χρόνια μετά: Η ιστορία της καταστροφής, το χρονικό της συγκλονιστικής γενοκτονίας, έχει φθάσει στις μέρες μας μόνον από τον λυγμό των ξεριζωμένων. Διάσπαρτες αφηγήσεις, όσα κρατάει ο νους, όσα μπορεί και θέλει να συγκρατήσει.
    Κι όμως... Υπάρχει ένα σκληρό, αδιάψευστο ντοκουμέντο. Είναι οι καταθέσεις των προσφύγων, εκείνων που μόλις είχαν γλιτώσει από του Χάρου τα δόντια. Νωπές οι αναμνήσεις, αδιάψευστα τα στοιχεία, θα μπορούσαν να αποτελέσουν την Μαύρη Βίβλο της καταστροφής.
    Στις σελίδες που ακολουθούν παρατίθενται μερικά μόνον αποσπάσματα από χιλιάδες καταθέσεις, ενώπιον δικαστικών Αρχών, χιλιάδων προσφύγων. Τα ίδια τους τα λόγια, όπως τα ξεστόμισαν έχοντας ακόμη τη λαχτάρα του φόβου. Καμιά επέμβαση, εκτός από την απαλλαγή τους από την δικανική καθαρεύουσα των ανακριτικών υπαλλήλων, την αποκατάσταση του καθημερινού λόγου. Η συγκέντρωση όλων των καταθέσεων, που είναι διεσπαρμένες στα Αρχεία διαφόρων υπουργείων, ίσως να χρειασθεί κόπο και χρόνο. Η δημοσίευση αποσπασμάτων ορισμένων μόνον από αυτές αποτελεί συμβολή στην Ημέρα της Μνήμης αλλά και πρόκληση. Να ολοκληρωθεί και να δημοσιευθεί η Μαύρη Βίβλος της γενοκτονίας του Μικρασιατικού Ελληνισμού.
    Οι Τούρκοι αρνούνται, σήμερα, τη σφαγή του 1922 - τη σφαγή Ελλήνων και Αρμενίων. Κι όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με αδιάσειστα ντοκουμέντα, τ' αποδίδουν στις αναπόφευκτες ακρότητες του πολέμου. Η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική.
    Η γενοκτονία των χριστιανών ήταν ένα καλά μελετημένο σχέδιο εξόντωσης όλων των μειονοτήτων της άλλοτε κραταιάς αυτοκρατορίας. Ένα σχέδιο που άρχισε να εφαρμόζεται από το 1914, με τον πρώτο διωγμό. Κι ολοκληρώθηκε μετά την καταστροφή...