Ο ασώματος άνθρωπος

Ο καθηγητής Σαρλ Βερνέ Γκριμό συζητά σε μια λονδρέζικη παμπ με την παρέα των φίλων του. Προσπαθεί να τους εξηγήσει με βάση κοινωνικά και φυσικά αίτια τις δεισιδαιμονίες που σχετίζονται με τους βρικόλακες και τη συγκεκριμένη που αναφέρεται στο γεγονός ότι κάποιοι νεκροί σηκώνονται από τα φέρετρά τους. Τη συζήτηση διακόπτει προκλητικά ένας ξένος που παρακολουθούσε από μακριά την εξέλιξή της.


(...) «Άρα δεν πιστεύετε», συνέχισε ο άλλος, παίρνοντας το γαντοφορεμένο χέρι του από το πιγούνι του ίσα ίσα για να υψώσει το δάχτυλο, «ότι ένας άνθρωπος μπορεί να βγει απ’ το φέρετρό του? ότι μπορεί να πάει όπου θέλει αόρατος? ότι τέσσερις τοίχοι δεν σημαίνουν τίποτε γι’ αυτόν? κι ότι είναι επικίνδυνος σαν δαίμονας;»
«Όχι, δεν το πιστεύω», απάντησε ο Γκριμό απότομα. «Εσείς;»
«Εγώ ναι. Το έχω κάνει. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό! Έχω έναν αδερφό που μπορεί να κάνει πολύ περισσότερα απ’ ό,τι εγώ, και είναι πολύ επικίνδυνος για σας. Εγώ δεν θέλω να σας πάρω τη ζωή? εκείνος θέλει. Αν όμως έρθει εκείνος στο σπίτι σας να σας δει...»


Ο αδελφός πράγματι εμφανίστηκε σύντομα. Στη διάρκεια μιας χιονοθύελλας πέρασε μέσα από την κλειδωμένη είσοδο, απαρατήρητος από όλο το προσωπικό του σπιτιού, ανέβηκε τις σκάλες ως τον επάνω όροφο, όπου ήταν το κλειδωμένο γραφείο του καθηγητή Γκριμό, τον σκότωσε και εξαφανίστηκε δίχως να αφήσει το παραμικρό ίχνος! Στη συνέχεια ο δολοφόνος διαπράττει δεύτερο έγκλημα, πάλι δίχως ν’ αφήσει ίχνη. Την κατάσταση περιγράφει ως εξής ο συγγραφέας:


«…διαπράχθηκαν δύο φόνοι, με τέτοιον τρόπο ώστε ο δολοφόνος θα πρέπει να ήταν όχι μόνον αόρατος, αλλά και ελαφρύτερος από τον αέρα. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, αυτό το άτομο σκότωσε το πρώτο θύμα του και κυριολεκτικά εξαφανίστηκε. Και πάλι σύμφωνα με τις μαρτυρίες, σκότωσε το δεύτερο θύμα του στη μέση μιας έρημης οδού, με παρατηρητές και στη μία και στην άλλη άκρη της? κι όμως, κανείς δεν τον είδε και καμία πατημασιά δεν υπήρχε στο χιόνι!»


Αυτό το μυστήριο καλείται να εξηγήσει ο λεξικογράφος δόκτωρ Φελ και μαζί του ο αναγνώστης του Ασώματου ανθρώπου. Η συνέχεια είναι πέρα από κάθε λογική, πέρα από κάθε αναγνωστική προσδοκία. Κι ωστόσο είναι ταυτόχρονα απόλυτα πειστική, απόλυτα σατανική στη σύλληψή της, καθώς τα επάλληλα γεγονότα εξηγούν αλυσιδωτά το ένα το άλλο μετατρέποντας με πανούργο τρόπο τον αναγνώστη σε αθέατο «συνένοχο» αυτού του «αδύνατου εγκλήματος». Όσο για τη λύση του μυστηρίου, θεωρείται από τις πλέον πρωτότυπες λύσεις που έχει δώσει συγγραφέας σε βιβλίο με αστυνομική πλοκή.


Σημειώνεται ότι στο περίφημο 17ο κεφάλαιο (με τίτλο «Η διάλεξη για το κλειδωμένο δωμάτιο») ο συγγραφέας, έχοντας πλήρη επίγνωση της αγωνιώδους εμπλοκής τού αναγνώστη στη συναρπαστική υπόθεση που του περιγράφει, τολμά να αποστασιοποιήσει τους ήρωές του από την ιστορία – και κυρίως τον αναγνώστη από την όποια «μέθεξή» του σ’ αυτήν – γράφοντας μεταξύ των άλλων:


«Μα αν πρόκειται να μας αναλύσετε περιπτώσεις “αδύνατων εγκλημάτων”», τον διέκοψε ο Πέτις, «γιατί στρέφετε τη συζήτηση στην αστυνομική λογοτεχνία;»

«Επειδή είμαστε», είπε ο δρ Φελ με κάθε ειλικρίνεια, «μέσα σε μια αστυνομική ιστορία, και δεν κοροϊδεύουμε τον αναγνώστη υποκρινόμενοι το αντίθετο. Ας μην εφεύρουμε περίπλοκες προφάσεις που να δικαιολογούν μια συζήτηση περί αστυνομικής λογοτεχνίας. Ας χαρούμε απερίφραστα την ευγενέστερη δυνατή ενασχόληση ενός μυθιστορηματικού χαρακτήρα…» (!)


Ο Ασώματος άνθρωπος δίκαια θεωρείται, μαζί με τα Εγκλήματα της οδού Μοργκ του Έντγκαρ Άλαν Πόου, το αρχέτυπο της ιστορίας αστυνομικού μυστηρίου. Ιδιαίτερα μιας ολόκληρης κατηγορίας βιβλίων – αυτών που, από τον Ασώματο άνθρωπο και μετά, ορίζονται στην Ιστορία της αστυνομικής λογοτεχνίας ως «Μυστήρια του κλειδωμένου δωματίου».

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου