Η έννοια της αρετής ως παιδευτικό ιδεώδες στα ποιήματα του Θέογνη

Η διασωθείσα με το όνομα του Θέογνη συλλογή ελεγειών περιέχει την πολύ λεπτομερή εικόνα ενός κανόνα χαρακτηριστικών γνωρισμάτων, τα οποία διακρίνουν την ελληνική αριστοκρατία σύμφωνα με τη δική της αντίληψη και το δικό της περιβάλλον. Το σύνολο τούτων των γνωρισμάτων αποτελεί την «αρετή» (=υπεροχή). Σε αυτά τα γνωρίσματα ανήκουν προ πάντων: ανδρεία, δικαιοσύνη, ευσέβεια, σωφροσύνη και σοφία, τα οποία είναι γνωστά κατά την κλασσική εποχή ως κύριες αρετές. Ο Θέογνις ζει και γράφει ποιήματα σε μια εποχή, όπου η αριστοκρατία έχει απολέσει μέσα στην πόλη τη δύναμη και την πολιτική της επιρροή και τα κατώτερα λαϊκά στρώματα ανήλθαν οικονομικά με τα επαγγέλματα και το εμπόριο και απόκτησαν δύναμη.

Η τάξη των αριστοκρατών, η οποία στο παρελθόν ήταν αδιαμφισβήτητη, ενώ τώρα έχει αποδυναμωθεί και πιεσθεί έντονα από τη δημοκρατική αντιπολίτευση, έπρεπε κατά συνέπεια να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια στις δύσκολες αυτές εποχές, για να διασώσει όσο το δυνατόν περισσότερα από την αρετή που παρέλαβε, να την υπερασπισθεί έτσι ιδεολογικά και να την προσαρμόσει στη νέα κατάσταση. Η αρετή επομένως, όπως αυτή εμφανίζεται στον Θέογνη, πρέπει να εξετασθεί πάντα από δύο πλευρές, όσον αφορά το περιεχόμενό της και τις μορφές επικράτησής της στον πολιτικό αγώνα, καθώς και αναφορικά με την αγωγή (παιδεία) της τάξης: 1) από την άποψη των παλαιών αξιών και παραδοσιακών κανονισμών (αντιλήψεων) και 2) από τις τροποποιήσεις και αλλαγές, οι οποίες προκύπτουν από την πίεση της νέας πολιτικής κατάστασης.