Υδρογονάνθρακες

Μετά από επίπονες προσπάθειες η κ. Καραγιάννη έφερε εις πέρας ένα δύσκολο εγχείρημα ασχολούμενη με ένα ζήτημα, την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην Κασπία, εξαιρετικά επίκαιρο αλλά και ιδιαίτερα δύσκολο στην διαχείρισή του, εξαιτίας της δυσχέρειας ανεύρεσης των πρωτογενών πηγών που αποτελούν τη βάση του: των Συμφωνιών Production Sharing Agreements, οι περισσότερες εκ των οποίων δεν έχουν δημοσιοποιηθεί από τα εμπλεκόμενα μέρη. Μια επιπρόσθετη δυσκολία ήταν ότι η διατριβή έπρεπε να «παρακολουθεί», παράλληλα με την εξέλιξή της, τις διαπραγματεύσεις για τον προσδιορισμό του νομικού καθεστώτος της Κασπίας που ολοκληρώθηκαν με τη Σύμβαση του Aqtau τον Αύγουστο του 2018.

Το βιβλίο αποτελείται από επτά κεφάλαια τα οποία αναλύουν όλες τις πτυχές που αφορούν την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στο χώρο της Κασπίας. Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου περιγράφονται τα γενικά χαρακτηριστικά της Κασπίας, καθώς και τα ενεργειακά αποθέματα που διαθέτει, καταδεικνύοντας έτσι την τεράστια σημασία της στους παγκόσμιους ενεργειακούς σχεδιασμούς.

Το δεύτερο κεφάλαιο αναλύει διεξοδικά τα ιδιαίτερα γεωφυσικά στοιχεία της Κασπίας καθώς και τα περιβαλλοντικά ζητήματα που την καθιστούν μοναδική παγκοσμίως, καθώς και τις υπόλοιπες οικονομικές δραστηριότητες που επιδρούν στο οικοσύστημά της. Η συγκεκριμένη ανάλυση αναδεικνύει τη μεγάλη σημασία των περιβαλλοντικών ζητημάτων σε σχέση με την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών της, κάτι που οδήγησε στην υπογραφή το 2003 στην Τεχεράνη της Σύμβασης Πλαίσιο για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Κασπίας.

Το τρίτο Κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην ανάλυση του νομικού καθεστώτος της Κασπίας. Αρχικά η συγγραφέας κάνει μια διεξοδική ανάλυση του ιστορικού των προσπαθειών καθορισμού του νομικού καθεστώτος της Κασπίας από την Συνθήκη του Turkmanchai (1828) μέχρι τη σημερινή εποχή. Η ανάλυση αυτή είναι ιδιαίτερα διεξοδική και κατατοπίζει πλήρως τον αναγνώστη για τις φάσεις εξέλιξης των προσπαθειών των παράκτιων κρατών για τον προσδιορισμό του νομικού καθεστώτος της Κασπίας και των συνεπειών που αυτό έχει στα ζητήματα εξερεύνησης, εξόρυξης και μεταφοράς των υδρογονανθράκων. Οι ιδιαιτερότητες όσον αφορά τον προσδιορισμό του νομικού καθεστώτος της Κασπίας αναλύονται με σαφή και διεξοδικό τρόπο δίνοντας τη δυνατότητα ακόμη και στον αναγνώστη που δεν σχετίζεται με ζητήματα δικαίου της θάλασσας και προσδιορισμού θαλασσίων ζωνών να κατανοήσει πλήρως τη φύση των ζητημάτων και την πορεία προς την επίλυσή τους.

Στο τέταρτο και πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου αναλύονται τα συμβατικά πλαίσια έρευνας και εξόρυξης υποθαλασσίων κοιτασμάτων που έχουν χρησιμοποιηθεί και πιο διεξοδικά οι Συμβάσεις Καταμερισμού της Παραγωγής (Production Sharing Agreements - PSAs), η ανάλυση των οποίων αποτελεί και το κύριο ερευνητικό πεδίο του βιβλίου. Η εξαντλητική ανάλυση της συγκεκριμένης μεθόδου στην οποία προβαίνει η συγγραφέας είναι επιβεβλημένη, καθώς αυτή η διαδικασία έχει επιλεγεί σε μεγάλο αριθμό σχετικών συμφωνιών που έχουν γίνει μεταξύ κρατών και ενεργειακών εταιρειών.

Στο πέμπτο και έκτο κεφάλαιο περιγράφονται τα κύρια χαρακτηριστικά και γίνεται συγκριτική ανάλυση των PSAs στο Αζερμπαϊτζάν και το Καζακστάν. Η επιλεκτική αναφορά στις δύο χώρες αιτιολογείται λόγω του ότι τα δύο αυτά κράτη επέλεξαν τον συγκεκριμένο συμβατικό τύπο για την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των υποθαλασσίων τους κοιτασμάτων. Η δυσχέρεια που αντιμετωπίζει στο σημείο αυτό η συγγραφέας είναι ότι, παρά το γεγονός ότι οι PSAs αποτελούν εσωτερική νομοθεσία των κρατών με αυξημένη τυπική ισχύ, ωστόσο μικρό μόνο μέρος των συμφωνιών αυτών έχει δημοσιοποιηθεί πλήρως, με αποτέλεσμα η διερεύνηση των βασικών παραμέτρων τους να είναι ιδιαίτερα δυσχερής.

Τέλος, στο 7ο κεφάλαιο η συγγραφέας διατυπώνει τα συμπεράσματά της, τόσο για την εφαρμογή των PSAs στον χώρο της Κασπίας, όσο και για τις εξελίξεις στο πεδίο των συμφωνιών εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων γενικότερα και τους νέους τύπους συμβατικών μοντέλων που εφαρμόζονται, με ειδική αναφορά στις νέες εξελίξεις στο χώρο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και την Κύπρο. Κατά τη διάρκεια της έρευνας και της συγγραφής του βιβλίου η κ. Καραγιάννη αξιοποίησε πλήρως την εμπειρία της ως ειδικής συμβούλου στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών για θέματα ενέργειας, Ρωσίας και Μαύρης Θάλασσας αλλά κυρίως την συμμετοχή της, ως παρατηρήτριας, στις εργασίες της Ad Hoc Ομάδας για τον καθορισμό του καθεστώτος της Κασπίας στη Ρωσία, έχοντας έτσι την ευκαιρία να κατανοήσει εις βάθος τις επιδιώξεις των κρατών και την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων, κάτι που αποτυπώνεται στα σχετικά κεφάλαια και παρέχει στον αναγνώστη μια διάσταση που δεν μπορεί να καλυφθεί από την απλή βιβλιογραφική ενασχόληση με τα αντικείμενα αυτά.

Το βιβλίο «Υδρογονάνθρακες, Τα Συμβόλαια Εκμετάλλευσης των Υποθαλασσίων Κοιτασμάτων: Η Περίπτωση της Κασπίας» αποτελεί το μοναδικό σχετικό έργο στην Ελληνική γλώσσα και ένα από τα ελάχιστα γενικότερα που ασχολούνται με αυτό το δύσκολο ερευνητικό πεδίο. Ως εκ τούτου θα αποτελέσει ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο τόσο για όσους ασχολούνται με ενεργειακά ζητήματα σε τεχνοκρατική και επιστημονική βάση, όσο και σε σχέση με τα ευρύτερα ζητήματα γεωπολιτικής και διεθνών σχέσεων που έχουν ως επίκεντρο το γεωγραφικό χώρο της Κασπίας και τις οδούς μεταφοράς των πλουτοπαραγωγικών πηγών της προς τις καταναλώτριες χώρες.

Παράλληλα, η αξιοποίηση των υποθαλασσίων υδρογονανθράκων στη λεκάνη της Μεσογείου από την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, καθώς και οι αντίστοιχες προσπάθειες της Ελλάδος, καθιστούν την μελέτη και ανάλυση των σχετικών προσπαθειών σε άλλες περιοχές επιτακτική ως οδηγό για την διαμόρφωση των δικών τους πολιτικών. Το βιβλίο της κ. Καραγιάννη με χρηστικό και συνοπτικό τρόπο παρέχει αυτά τα εργαλεία και δίνει στον αναγνώστη την δυνατότητα να κατανοήσει εις βάθος τον τρόπο λειτουργίας των συμβατικών τύπων εκμετάλλευσης υποθαλασσίων κοιτασμάτων σε μια περιοχή κομβικού ενεργειακού και γεωπολιτικού ενδιαφέροντος που μοιράζεται αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.