Η κατάχρηση του δικαιώματος στις εμπράγματες σχέσεις

Η ραγδαία ανάπτυξη των ηλεκτρονικών συναλλαγών και εν γένει των συναλλαγών από απόσταση έχει προσδώσει νέες διαστάσεις στις έννομες σχέσεις μεταξύ των συναλλασσόμενων και ειδικότερα στις εμπράγματες σχέσεις, αποσυνδέοντάς τις ως ένα βαθμό από το υλικό στοιχείο. Ως κυρίαρχη αναδεικνύεται πλέον η οικονομική αξιοποίηση του πράγματος, η άντληση ωφελειών από αυτό και όχι η οριστική ενσωμάτωσή του στην περιουσία ορισμένου προσώπου μέσω της κτήσης κυριότητας. Οι εξελίξεις αυτές στη συναλλακτική πρακτική έχουν ήδη αποτυπωθεί στην ελληνική έννομη τάξη μέσω μια σειράς νεοπαγών συμβάσεων/μορφωμάτων (χρηματοδοτική και χρονομεριστική μίσθωση, πλασματικό ενέχυρο, κυμαινόμενη ασφάλεια κ.ά), στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται όχι ορισμένο υλικό αντικείμενο καθεαυτό αλλά η εκμετάλλευσή του. Η εν λόγω δικαιοπολιτική κατεύθυνση έχει επιδράσει και στη λειτουργία της γενικής ρήτρας της ΑΚ 281, η ερμηνεία και εφαρμογή της οποίας από τα δικαστήρια είναι ολοένα και περισσότερο προσανατολισμένη στα νέα κοινωνικό-οικονομικά δεδομένα. Το παρόν έργο χωρίζεται σε δύο ενότητες. Στην πρώτη ενότητα εξετάζονται οι συμβάσεις ή έννομες σχέσεις που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη προστασία της χρήσης και οικονομικής εκμετάλλευσης των αγαθών. Στο δεύτερο μέρος καταδεικνύεται, με τη βοήθεια παραδειγμάτων από τη νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων, πώς χάρις στην απαγόρευση κατάχρησης δικαιώματος (ιδίως στο πλαίσιο των εμπράγματων ή οιονεί εμπράγματων σχέσεων), κατοχυρώνονται εκείνοι οι κοινωνοί του δικαίου, που μέσω της υλικής εξουσίασης του πράγματος συνέβαλλαν στην αξιοποίησή του.