Από τον Αρίσταρχο στον Νεύτωνα

Περισσότερα από 1.900 χρόνια χωρίζουν τον Αρίσταρχο τον Σάμιο από τον Ισαάκ Νεύτωνα. Ο πρώτος (περ. 310-230 π.Χ.) έζησε στη μοναδική Αλεξανδρινή εποχή και ιστορικά υπήρξε ο πρώτος που διατύπωσε την ηλιοκεντρική υπόθεση σ’ έναν κόσμο όπου κάτι τέτοιο εθεωρείτο παραλογισμός και βλασφημία. Ο δεύτερος (1643-1727 μ.Χ.) ολοκλήρωσε την Επιστημονική Επανάσταση του 16ου-17ου αιώνα, διατυπώνοντας με το κορυφαίο έργο του Principia Mathematica τους νόμους της κίνησης των σωμάτων και τη θεωρία της παγκόσμιας έλξης.
Μεταξύ των δύο ανδρών παρεμβάλλεται ένα ιστορικά τεράστιο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο η αντίληψη των ανθρώπων για τη δομή του ορατού Κόσμου παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, το κέντρο του κόσμου ήταν η ακίνητη Γη, η «Εστία», γύρω από την οποία περιφέρονταν τα πάντα. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, πώς είναι δυνατόν ένα τέτοιο θεμελιώδες ζήτημα να μην ανακινήθηκε ξανά μέχρι τον Κοπέρνικο τον 16ο αιώνα;
Σκοπός του παρόντος πονήματος είναι το ξετύλιγμα και η παρακολούθηση του νήματος που συνδέει τον Αρίσταρχο με τον Νεύτωνα, και η συνοπτική καταγραφή της πορείας της ανθρώπινης σκέψης από την πλάνη προς την επιστημονική αλήθεια, κατά τρόπον όμως που να μην εμπλέκεται κανείς στα δαιδαλώδη μονοπάτια της ιστορίας. Αυτό επιτυγχάνεται υπερπηδώντας το σκοτεινό διάστημα του Μεσαίωνα και μένοντας μόνο στους κορυφαίους σταθμούς αυτής της μακρόχρονης πορείας, δηλαδή κατά σειρά στον Αρίσταρχο, τον Κοπέρνικο, τον Κέπλερ, τον Γαλιλαίο και τον Νεύτωνα. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας μπορεί να δώσει στον σημερινό αναγνώστη μια ικανοποιητική εικόνα της μακράς πορείας του ανθρώπου για την κατανόηση της δομής του ορατού Κόσμου.