Μια υπονομευμένη άνοιξη

Η εκθεμελιωτική οικονομική κρίση που βιώνουμε υπακούει σε μεγάλα διεθνή ρεύματα αλλά αποτελεί παράλληλα συνέπεια και κορύφωση της παρασιτικής ένταξης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας στη Δύση. Αυτή ολοκληρώθηκε στη διάρκεια μιας μακράς ιστορικής διαδρομής, που ξεκινά από τον... 11ο αι., όταν ο βυζαντινός ελληνικός κόσμος άρχισε να υποτάσσεται οικονομικά στη Βενετία και τη Γένοβα. Σταθμοί σε αυτή την πορεία απώλειας της αυτονομίας μας υπήρξαν αρχικώς η κατάκτηση και ο διαμελισμός του Βυζαντίου, μετά το 1204, η Άλωση του 1453 και, εν συνεχεία, μια ατελής και ανολοκλήρωτη εθνική χειραφέτηση.
Μέσα από τη διαρκή οικονομική πίεση της Δύσης και την επεκτατική παρουσία της τουρκικής Ανατολής, η ελληνική οικονομία δεν μπόρεσε να μετεξελιχθεί σε έναν αυτόνομο παραγωγικό πόλο· το ελληνικό κοινοτικό και εταιριστικό παραγωγικό μοντέλο αποσυντέθηκε και οι άρχουσες τάξεις της προσδέθηκαν παρασιτικά στη Δύση, ως μεταπράτες προϊόντων, ιδεών, προτύπων.
Οι επανειλημμένες απόπειρες για οικονομική και κοινωνική ολοκλήρωση, κάθε φορά, σκόνταφταν σε αυτή τη διπλή πίεση. Αυτή ακριβώς τη μακρόσυρτη διαδικασία συγκρότησης και αποδόμησης θα αποκαλέσει "καημό της ρωμιοσύνης" ο Κωστής Μοσκώφ.
Κατά τη διάρκεια των δύο αιώνων της ελληνικής Αναγέννησης, από το 1700 έως το 1922, ο ελληνισμός αναπτύσσεται γοργά και στο οικονομικό πεδίο. Επιλέγοντας ορισμένες προνομιακές "στιγμές", τη ναυτοσύνη, τη Μοσχόπολη, τα Αμπελάκια, την "άγρια ανωμαλία" του αυτόκεντρου σαμιακού μοντέλου, τη Διασπορά και το "χιακό δίκτυο", τους Φαναριώτες και τον ρόλο τους, προσπαθούμε να ανιχνεύσουμε τις διαδικασίες της άνθησης και ταυτόχρονα τις αιτίες της μεταπρατικής υποστροφής. Μια υποστροφή που βρίσκεται στο υπόβαθρο της σημερινής καθολικής κρίσης του παρασιτικού οικονομικού μοντέλου στην Ελλάδα.


Περιεχόμενα

Πρόλογος
Α Γιατί υπέκυψε το Βυζάντιο;
Η αποικιοποίηση
Β Μια υπονομευμένη Άνοιξη
Η ημιαποικιακή δομή και οι Έλληνες
Γ Η εκμετάλλευση της αγροτιάς
Πόλη και χωριό = Οθωμανοί και Έλληνες
Η απόσπαση του αγροτικού υπερπροϊόντος Κοινωνική και εθνική αντιπαράθεση
Δ Η Μοσχόπολη και ο "ληστρικός τρόπος παραγωγής"
Η Αθήνα της Τουρκοκρατίας
Ε Ο Αλή πασάς και ο μύθος της φωτισμένης δεσποτείας
Κοινωνική και εκπαιδευτική πολιτική
ΣΤ Τα Αμπελάκια, και η εγχώρια μανιφακτούρα
Το εξαγωγικό θαύμα των Αμπελακίων
Υπήρξε ο συνεταιρισμός των Αμπελακίων;
Η μη καπιταλιστική οργάνωση της παραγωγής
Ισνάφια, εταιρισμός και κοινοτικό σύστημα
Ακμή και παρακμή της μανιφακτούρας των Αμπελακίων
Ζ "Δόξα νά'χ' η μαύρη πέτρα του και το ξερό χορτάρι"
Η αναγέννηση της ελληνικής ναυτοσύνης - η Ιόνια ναυτιλία
Η επέκταση στο Μεσολόγγι
Το αποκεκρυμμένο Γαλαξείδι
Η ναυτιλία της Δυτικής Ελλάδας, μια αποτίμηση
Η "πλουτοκρατική" Ύδρα
Οι επαναστατικές Σπέτσες και τα δημοκρατικά Ψαρά
"Μέγα το της θαλάσσης κράτος"
Θ Η οικονομική σημασία της διασποράς
Η γέφυρα της Δύσης
Οι παροικίες της Κεντρικής Ευρώπης
Το ξανθό γένος και οι Έλληνες
Η Βιέννη της Φιλομούσου και η Οδησσός της Φιλικής
Το κληροδότημα των Παρισίων
Ι Σμύρνη-Θεσσαλονίκη, η μεταπρατική άνθηση
Από τη Σμύρνη
...στη Θεσσαλονίκη
Η κοινωνική δομή της μεταπρατικής πόλης
ΙΑ Χίος: συνέχεια και διεθνοποίηση
Μια εμπορική τάξη πατρικίων
Η διεθνοποίηση, το "χιακό δίκτυο", οι αδελφοί Ράλλη
Από τη διεθνοποίηση στην αποεθνοποίηση
ΙΒ Η Πόλη και η "γραφειοκρατική" αστική τάξη
Η γένεση μιας τάξης πατρικίων
Τα εσνάφια και η εμποροβιοτεχνική αστική τάξη
Οι Φαναριώτες
ΙΓ Η αποικιοκρατούμενη Επτάνησος, η μαρτυρία του Καποδίστρια. Το καταφύγιο του ελληνισμού
Η οικονομικο-κοινωνική δομή της αποικιοκρατούμενης Επτανήσου
Το Υπόμνημα του Καποδίστρια
ΙΔ Σάμος, η άγρια ανωμαλία
Η οικονομική και κοινωνική σύνθεση
Το κοινοτικό σύστημα
Η εξέγερση των Καρμανιόλων
Οι ηγέτες
"Φέραμε πίσω αυτά τ' ανάγλυφα μιας τέχνης ταπεινής"
Επίλογος, Ο "καημός της ρωμιοσύνης"
Βιβλιογραφικές αναφορές
Ελληνόγνωσση Βιβλιογραφία
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία
Ευρετήριο κυρίων ονομάτων
ΠΙΝΑΚΕΣ
Ι Η κατοχή της αγροτικής γης
II Κατανομή αγροτικού προϊόντος
III Παραγωγή Πελοποννήσου σε πιάστρα ανά προϊόν
IV Κατανομή του εισοδήματος της Πελοποννήσου
V Πληθυσμός της Ελλάδας σε χιλιάδες
VI Κατανομή των εσόδων από το ναυτικό ταξίδι
VII Αριθμός σκαφών Επτανήσου
VIII Δυναμικότητα του ελληνικού ναυτικού στα 1813
IX Εξαγωγή βαμβακιού το έτος 1796
Χ Διακίνηση αγαθών στη Θεσσαλονίκη
XI Εξωτερικό εμπόριο οθωμανικής Αυτοκρατορίας
XII Πληθυσμός της Επτανήσου
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
Ι Λιμάνια από όπου πραγματοποιούνται οι οθωμανικές εξαγωγές, 1784

Όταν οι Έλληνες δοκίμασαν να συγκροτήσουν μια κρατική δομή, με την Επανάσταση του '21, προσέκρουσαν στην αντίθεση τόσο της οθωμανικής Αυτοκρατορίας όσο και των δυτικών δυνάμεων, που δεν επιθυμούσαν τη συγκρότηση ενός νέου ελληνικού κράτους στη θέση του Βυζαντίου. Οι συνδυασμένες προσπάθειές τους θα οδηγήσουν στη δημιουργία ενός κράτους -αθύρματος- που δεν μπόρεσε να προστατεύσει την παραγωγική δραστηριότητα και αποικιοποιήθηκε, μέσω των δανείων, στις δυτικές τράπεζες. Και, δυστυχώς, η Ελλάδα δεν κατόρθωσε ποτέ να δημιουργήσει ένα ανεξάρτητο και ισχυρό κράτος, ικανό να προφυλάξει και να ενισχύσει την παραγωγή, με αποτέλεσμα το ελληνικό κράτος να μεταβληθεί σε παρασιτική απόφυση της Δύσης.