Η εξώτειχος ανατολική Θεσσαλονίκη / eastern Thessaloniki beyond the walls

Η παρούσα έκδοση αποτελεί συνέχειά του και έχει αντικείμενό της την Εξώτειχο Ανατολική Θεσσαλονίκη, όπως αυτή αναπτύσσεται μετά τα μέσα του 19ου αι., μετά δηλαδή τις Μεταρρυθμίσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τις οποίες προοδευτικοί Οθωμανοί δήμαρχοι της Θεσσαλονίκης, με τις πρωτοβουλίες τους, άλλαξαν την όψη της πόλης, δίδοντάς της όψη ευρωπαϊκή. Και τούτο είναι εμφανές στις δημοσιευμένες στο παρόν φωτογραφίες με τον απαραίτητο σχολιασμό. Το Λεύκωμα είναι διαιρεμένο σε τρεις ενότητες. Στην πρώτη ανεικονίζονται οι περιοχές από την Εθνικής Αμύνης, τότε boulevard Hamidije, με τα "σουλτανικά" λεγόμενα κτήρια, τον Λευκό Πύργο, το Πεδίον του Άρεως με τους Στρατώνες, το Συντριβάνι και τα πέριξ αυτού, το Πανεπιστήμιο, τον Ευαγγελισμό και την συνοικία του Αγίου Παύλου. Εννοείται ότι οι παραπάνω περιοχές δεν ήσαν όλες εκτός των τειχών, κρίθηκε, όμως, αναγκαίο να συμπεριληφθούν σ` αυτήν για την συγκρότηση της ενότητας. Εξώτειχος, ασφαλώς, είναι η Λεωφόρος Β. Όλγας με τα κτήριά της που σημάδεψαν την εποχή τους και που αστοχίες επισήμων και ιδιωτών εξαφάνισαν τα περισσότερα και στέρησαν την Θεσσαλονίκη από ένα τμήμα της ιστορίας της, που αν έμενε όρθιο θα της έδινε μία περισσή γοητεία. Όσα πεισματικά παρέμειναν ως τις μέρες μας απείραχτα γεμίζουν νοσταλγία τους παλαιούς κατοίκους της αλλά και προκαλούν τον θαυμασμό των νεωτέρων. Στην τρίτη ενότητα παρουσιάζεται ένα μέγα τμήμα της ανατολικής Θεσσαλονίκης από τους μύλους Αλλατίνι και τα κοντινά τους Καραμπουρνάκι και Αρετσού, η συνοικία Χαριλάου, η Καπουτζήδα, νυν Πυλαία, και λιγότερα για τον Χορτιάτη και το Σέδες. Όλα τούτα στην μορφή που είχαν λίγο πριν ή λίγο μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης που γεγονότα και πρόσωπα, ημέτερα και ξένα, συνέθεσαν σ` αυτά τα μέρη μέρος της ιστορίας της. Και είναι φυσικό το Λεύκωμα να προβληματίσει για τα αίτια της χαμένης ομορφιάς, που διατηρούμενη θα της προσέθετε μία πολύτιμη γοητεία στο εξαίσιο όραμα, το μέγα όραμα αυτής της πόλης, που αγάπησες τόσο πολύ, που ελάτρεψες με πάθος. (Γ. Βαφόπουλος).