Του προσώπου

Πρόκειται για την έβδομη ποιητική συλλογή του Βασίλη Καραβίτη. Τα ποιήματα, γραμμένα την τελευταία εξαετία, κατατείνουν στην ανάδειξη του προσωπικού κύκλου των εμμονών του ποιητή, καταγράφοντας τη διαδρομή και την απόληξή τους μες στο χρόνο.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Ποιητής της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς, μιας γενιάς που βαδίζει από καιρό στην πλήρη ωριμότητά της, συνεχίζοντας, ωστόσο, να μας δίνει πολύ καλά βιβλία, ο Βασίλης Καραβίτης έχει ακολουθήσει μια μάλλον μοναχική πορεία σε σχέση με τους συνομήλικούς του. Αν για τους περισσότερους δεύτερους μεταπολεμικούς το βάρος της κοινότητας και της συλλογικής μοίρας αποτελεί μιαν αναπόφευκτη ευθύνη, ακόμη κι όταν εμφανίζεται μόνον ως στοιχείο βάθους, σαν μια εκ των ων ουκ άνευ παράμετρος στον κόσμο ενός κατά τα άλλα δύστροπου και δυσκίνητου εγώ, το οποίο δεν τα καταφέρνει να βολευτεί σε μιαν ανάλγητη, σημαδεμένη από τον ιστορικό της χρόνο εποχή, για τον Καραβίτη η ίδια εποχή μοιάζει εξ υπαρχής με μιαν άδεια και πέρα ώς πέρα ερειπωμένη επιφάνεια. Σε όλες τις ποιητικές του συλλογές, από το «Υλικό Μονώσεως» (1970) ώς το «Αγαθό σκοτάδι» (1997) και το ανά χείρας βιβλίο, ο Καραβίτης πολεμάει με τις σκιές του κενού. Στο δικό του κόσμο το συλλογικό παιχνίδι έχει χαθεί από την πρώτη στιγμή: κανένα εξωτερικό διακύβευμα, κανένα στοίχημα παιγμένο στις πλάτες των άλλων δεν μπορεί να αποκτήσει στους στίχους του το παραμικρό νόημα. Ο ποιητής είναι για τον Καραβίτη υποχρεωμένος να κοιτά κατάματα τον εαυτό του ενόσω προσπαθεί πάση θυσία να εφεύρει τη γλώσσα και τους κανόνες ενός απολύτως προσωπικού συστήματος, το οποίο θα τον βοηθήσει να κρατηθεί ζωντανός σε ένα φύσει αρνητικό και αποξενωμένο περιβάλλον.



Επικίνδυνο παιχνίδι



Σ' ένα τέτοιο σύστημα, ωστόσο, κάθε παιχνίδι μπορεί εύκολα να γίνει εξαιρετικά επικίνδυνο, με δεδομένο το γεγονός ότι ουδείς είναι σε θέση να εγγυηθεί την απείραχτη πορεία και την ασφαλή του έκβαση. Ο Καραβίτης επιστράτευσε από πολύ νωρίς την ειρωνεία και τον αυτοσαρκασμό ως μέσα για την πλάγια αναμέτρησή του με τις μάταιες ελπίδες και τις ψευδεπίγραφες υποσχέσεις. Και δεν έχει πάψει να κάνει το ίδιο μέχρι σήμερα. Χωρισμένη σε δύο μέρη («Του προσώπου» και «Αλγη λανθάνοντα»), η καινούρια συλλογή του παρακινεί αμέσως τον αναγνώστη να συμμεριστεί την υπογείως σκωπτική της διάθεση απέναντι σε οιαδήποτε αυταπάτη και ψευδαίσθηση. Ναι, είναι πιθανόν να επινοούμε ενδιαμέσως και κατά καιρούς πλήθος διαφυγές, όπως και να πιστεύουμε σε διάφορες διεξόδους (δεν αποκλείεται, μάλιστα, να χρωματίζουμε τις προσδοκίες μας με τα πιο λαμπερά κι εντυπωσιακά χρώματα), αλλά κανείς δεν δικαιούται να μας εμπαίξει ώς το τέρμα. Αν στον παρόντα χρόνο εκείνα τα οποία κυριαρχούν είναι η δίνη και η ναυτία από μια πραγματικότητα που βαδίζει με ταχείς ρυθμούς προς την αφάνεια και την καταστροφή, τότε φυσικώ τω τρόπω θα λείψουν οι επενδύσεις και από το μέλλον: «Για μας είναι γνωστό κι ας μένει αμετάδοτο / πως τίποτα δεν κερδίζεται με μάτια ανοιχτά / κι αν έχουμε ένα λόγο για συνύπαρξη / είναι να τα εξωθούμε αδιάκοπα στον ύπνο. / Ασχετο πόσο τα μάτια αμετανόητα / αρνούνται να πιστέψουνε το φοβερό τους μέλλον / κι επινοούν στα βάθη τους κώδικες ονειρικούς / στα μέτρα μιας μεγάθυμης ζωής / κι όχι αυτής που τα χλευάζει. / Ισως γιατί φοβούνται πιο πολύ / όσο κι εμείς βαθιά μας κι απεχθάνονται / τη θλίψη που κληροδοτούν αφόρητα / όσοι κοιμήθηκαν οριστικά και δεν ξυπνάνε».



Εκκληση για εγρήγορση



«Οσοι κοιμήθηκαν οριστικά και δεν ξυπνάνε». Η ποιητική ειρωνεία του Καραβίτη δεν εκφράζει μια παθητική και αμέτοχη στάση: το βλέμμα του δεν είναι το βλέμμα ενός παρατηρητή που παρακολουθεί απεγνωσμένος, ανασφαλής και αδύναμος τα κακά του κόσμου, αλλά μια άμεση και ολόθερμη ανταπόκριση στα οδυνηρά του ερεθίσματα -μια γενναία και άφοβη έκκληση για εγρήγορση. Δουλειά της ποίησης δεν είναι να ωραιοποιεί και να εξιδανικεύει τον καθημερινό μας περίγυρο, ούτε, όμως, και να μας καταδυναστεύει βάζοντας για το τίποτε (τίποτε, βεβαίως, τρόπος του λέγειν) τα κλάματα ή ζητώντας δίκην επαίτη τη συμπαράσταση και το έλεος. Δουλειά της ποίησης είναι να επισημαίνει και να υπενθυμίζει -και την καλύτερη (την πιο αποτελεσματική) μέθοδο γι' αυτό την προσφέρει η απόσταση από τα πράγματα, η λεπτή και εκ των ένδον διακωμώδησή τους, χωρίς υψηλούς, προφανώς, και καταγγελτικούς τόνους, αλλά και χωρίς ενδοιασμούς ως προς την ένταση της απομυθοποίησής τους. Και δουλειά, επίσης, της ποίησης είναι να παρηγορεί με τον αφτιασίδωτο λόγο της τις δύσκολες καταστάσεις που όλοι ζούμε μπροστά στα δύσκολα ερωτήματα της ύπαρξης και του θανάτου, σε μια περίοδο η οποία βιάζεται παντοιοτρόπως να εξαντλήσει τις ημέρες της: «Εκεί διαπρέπουν ομοούσια / τα λίγα δικά μας ποιήματα / και τα λίγα ξένα ποιήματα / που άδολα υπεξαιρούμε. / Τα μετρημένα ποιήματα / δικά μας ή ξένα / που μας μετεωρίζουν ανέλπιστα / σ' ένα κρυμμένο, ασύλητο φως. /Τα παιδικά ακόμα χέρια μας / υψώνονται πάλι στον ουρανό. / Πάλι εξιλεώνεται η αθωότητα. / Για λίγο, σα να θριαμβεύει η ομορφιά».

Δεν είναι οπωσδήποτε τυχαία η σταθερότητα με την οποία έχει χαράξει την πορεία του ο Καραβίτης εδώ και πάνω από τριάντα χρόνια: προδίδει την πλαστική ικανότητα, αλλά και τη βαθύτερη συναισθηματική ευαισθησία ενός σαφώς προικισμένου τεχνίτη, που περνά από συλλογή σε συλλογή χωρίς παραχωρήσεις και εκπτώσεις, με σταθερό προσανατολισμό και μιαν αναμφίβολα υγιή και γόνιμη ποιητική φλέβα.



ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 05/03/2004