Η προσφώνηση στις συνομιλιακές αφηγήσεις

Το βιβλίο αυτό αποτελεί τον τέταρτο τόμο της σειράς Μελέτες για τον Προφορικό Λόγο που εγκαινιάστηκε το 2015 με υπεύθυνη τη Θ.-Σ. Παυλίδου. Αντικείμενό του είναι το φαινόμενο της προσφώνησης με τη βοήθεια κλητικών μορίων (π.χ. ρε, βρε, μωρέ) και κλητικών προσφωνήσεων (π.χ. παιδιά, Μαρία μου, φίλε) στην καθημερινή επικοινωνία. Η χρήση των προσφωνητικών εκφράσεων διερευνάται στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου κειμενικού είδους, της αφήγησης, γεγονός που συνιστά μία όψη της πρωτοτυπίας της έρευνας.

Ειδικότερα, στο βιβλίο εξετάζεται η συμβολή της προσφώνησης στη συγκρότηση ταυτοτήτων τόσο στο πλαίσιο της αφήγησης όσο και της πραγματικής διεπίδρασης. Με άλλα λόγια, το κεντρικό ερευνητικό ερώτημα είναι πώς βοηθούν οι προσφωνήσεις να δομηθούν οι αφηγηματικοί χαρακτήρες και να προβληθούν τα αφηγούμενα πρόσωπα καθώς και οι ακροατές/τριές τους ως άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Το θεωρητικό κλειδί για την απάντηση αυτού του ερωτήματος αναζητείται σε προσεγγίσεις της ταυτότητας μέσω της ‘τοποθέτησης’ του εαυτού σε διάφορα επίπεδα (αφηγηματικός κόσμος, αφηγηματική πράξη, κοινωνικοϊδεολογικό πλαίσιο μιας κοινωνικής ομάδας). Πρόκειται για άλλη μία πρωτότυπη πτυχή της έρευνας που παρουσιάζεται εδώ.
Η κοινωνική ομάδα – ακριβέστερα: η κοινότητα πρακτικής – από την οποία αντλείται το υλικό της έρευνας είναι μια θεατρική ομάδα, μέλος της οποίας είναι και η ίδια η ερευνήτρια. Τα μέλη της ομάδας γνωρίζονται πολλά χρόνια, συναντώνται σε τακτά διαστήματα κυρίως για πρόβες αλλά και άλλες δραστηριότητες, και διατηρούν μεταξύ τους σχέσεις οικειότητας ή/και φιλίας. Με τον τρόπο αυτό, η συγγραφέας είχε τη δυνατότητα όχι απλώς να συγκεντρώσει συνομιλιακές αφηγήσεις από αυθόρμητο προφορικό λόγο αλλά και να γνωρίζει έσωθεν τις αξίες/νόρμες που διέπουν τη συγκεκριμένη κοινότητα πρακτικής.

Η συγγραφέας, Ράνια Καραχάλιου, είναι μέλος του έκτακτου διδακτικού προσωπικού του Πανεπιστημίου Πατρών (Τομέας Γλωσσολογίας, Τμήμα Φιλολογίας).