Νικόλαος Χαλκιόπουλος Μάντζαρος 1795-1872

ΚΡΙΤΙΚΗ



Το αφιέρωμα στον Μάντζαρο αποτελεί την πρώτη έκδοση μιας σειράς με σχετική θεματολογία την οποία μας υπόσχεται το ΤΜΣ του Ιονίου Πανεπιστημίου. Δομήθηκε κυρίως με τις ανακοινώσεις της επιστημονικής συνάντησης, στο πλαίσιο του διημέρου «Ο άγνωστος Μάντζαρος», η οποία οργανώθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2002 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από το ΤΜΣ του Ιονίου Πανεπιστημίου. H συνάντηση αυτή, εν είδει απολογισμού του ερευνητικού έργου για τον συνθέτη και το έργο του που διεξάγεται την τελευταία δεκαετία, αποκάλυψε νέα στοιχεία, εδραίωσε την ιστορική σημασία του έργου του δημιουργού και επιβεβαίωσε την... ελληνικότητά του. H έκδοση δεν περιέχει μόνον τις επτά ανακοινώσεις της συνάντησης - προΐσταται το κείμενο του, και σε αυτή την περίπτωση, πρωταγωνιστή Γιώργου Λεωτσάκου - αλλά έχει ενισχυθεί με το συμπτυγμένο κείμενο παλαιότερης διάλεξης για τις μελοποιήσεις του Ύμνου εις την Ελευθερίαν - είναι το εκτενέστερο των περιεχομένων - καθώς και με τέσσερα παραρτήματα με σημαντικότατο υλικό τεκμηρίωσης. Όλα αυτά αποτελούν μια σπουδαία βάση μελέτης και ασφαλές εφαλτήριο για επέκταση της, αναγκαίας, έρευνας. Ας μη λησμονούμε ότι ο Νικόλαος Χαλικιόπουλος Μάντζαρος δεν υπήρξε απλώς ο συνθέτης του Εθνικού μας Ύμνου· υπήρξε ένας σημαντικός μουσουργός και ο πρωτομάστορας του ελληνικού λιντ - του λόγιου δηλαδή τραγουδιού που προκύπτει από τη μελοποίηση ποιητικού λόγου -, οι παραλλαγμένες και εκλαϊκευμένες μορφές του οποίου μας βασανίζουν, ενίοτε γλυκά, ως σήμερα.



Αισθητική μαρτυρία



Τα απομνημονεύματα του Παύλου Καρρέρ, με πρωτότυπο τίτλο Απομνημονεύματα του καλλιτεχνικού μου βίου, τα οποία είχε εντοπίσει ο ζακύνθιος ιστοριοδίφης Ντίνος Κονόμος (1918-1990), απετέλεσαν τη μαγιά αλλά και τον βασικό πυρήνα του μελετήματος του Γιώργου Λεωτσάκου. Μεγάλο μέρος των Απομνημονευμάτων αυτών είχε δημοσιευθεί, επιμελημένο και αδρά σχολιασμένο από τον Κονόμο, στην ετήσια έκδοση Φιλολογική Πρωτοχρονιά το 1962. Τα Απομνημονεύματα εκτίθενται τώρα στη συνολική εκδοχή τους εμπλουτισμένα με νέα ευρήματα, που ανακάλυψε, εν τω μεταξύ, ο ρέκτης Νίκος (Νίκιας) Λούντζης, και επαρκέστατα σχολιασμένα. Καταλαμβάνουν τις 70 σελίδες της έκδοσης. Προηγείται αυτών, μετά τα απαραίτητα προανακρούσματα, η εξ 60 σελίδων εισαγωγή του Γιώργου Λεωτσάκου - υπόδειγμα ερευνητικής μεθόδευσης και τεκμηρίωσης - και έπεται, μετά την παράθεση «Δύο αποκαλυπτικών ντοκουμέντων» (επιστολή του Καρρέρ και επιστολή προς τον Καρρέρ - με εκτεταμένο σχολιασμό αυτή), ο εξ 95 σελίδων κατάλογος των έργων και των μουσικών χειρογράφων του συνθέτη, πρότυπο εμβριθούς και διεξοδικής επεξεργασίας, ζηλευτής τεκμηρίωσης και ακριβολογίας του σημερινού ερευνητή. Και δεν απουσιάζουν - η... κόντα του εγχειρήματος - η εμπεριστατωμένη βιβλιογραφία-δισκογραφία καθώς και το ευρετήριο ονομάτων, γεωγραφικών θέσεων και θεσμών (! για το τελευταίο). Με το πόνημα αυτό ο ζακύνθιος ευπατρίδης, μουσουργός, αρχιμουσικός και θεατρικός επιχειρηματίας δικαιώνεται οριστικά. Τα Απομνημονεύματα του Παύλου Καρρέρ (ως Καρρέρης υπέγραφε πιθανόν θέλοντας να προσδώσει ελληνικότητα στο επώνυμό του), με τον γλαφυρό αλλά και ουσιαστικό τους λόγο, αποτελούν μια πολύτιμη ιστορική και αισθητική μαρτυρία και συνάμα μια αποκαλυπτική μαρτυρία για την αντιμετώπιση της λόγιας ελληνικής μουσικής του 19ου αιώνα από την πολιτεία. H εργογραφία του αποδεικνύει τη βαθιά ελληνικότητα του πνεύματος και των επιδιώξεών του - αυτός έχει συνθέσει το τραγούδι «Ο Γέρο Δήμος», σε ποίηση Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, το οποίο οι πλείστοι θεωρούν δημώδες.

H γοητεία της έκδοσης εντείνεται από τη χρήση πολυτονικού συστήματος γραφής, ενώ η αρτιότητα και το αψεγάδιαστό της οφείλονται και στην αρωγή της Κοραλίας Σωτηριάδου, της Λητώς Τσεκούρα και της Ελλης Πετράντη, οι οποίες υπέγραψαν την επιμέλειά της.



Γιώργος B. Μονεμβασίτης (κριτικός μουσικής)

ΤΟ ΒΗΜΑ, 13-07-2003