Ο κύκλος του ανέμου

Δύο άντρες και δύο γυναίκες, φίλοι από παλιά, αναχωρούν από το Μιλάνο με τη συνοδεία ενός κτηματομεσίτη για να δουν κάποιες αγροικίες που πωλούνται στην περιοχή Κύκλος του Ανέμου. Εξαιτίας ενός ατυχήματος, οι πέντε ταξιδιώτες βρίσκονται χαμένοι στην ύπαιθρο χωρίς ανθρώπους τριγύρω. Για καλή τους τύχη, όμως βρίσκουν καταφύγιο σε ένα σπίτι, κρυμμένο μέσα στο δάσος. Οι κάτοικοί του ζουν εντελώς αποκομμμένοι από τον έξω κόσμο, χωρίς ηλεκτρικό, τηλέφωνο, χωρίς αγορές αγαθών... Ό,τι χρειάζονται το παράγουν οι ίδιοι.[...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

ΚΡΙΤΙΚΗ



Ο Ιταλός Αντρέα ντε Κάρλο στον «Κύκλο του ανέμου» -όνομα του τόπου όπου εκτυλίσσεται η πλοκή- επιδίδεται σε ένα καινούριο σχετικά λογοτεχνικό είδος που αυθαίρετα θα μπορούσε να ονομαστεί «οικολογικό θρίλερ»: Η Φύση δεν είναι ένας ακόμα παράγοντας της ιστορίας που επηρεάζει τους χαρακτήρες, αλλά πρωταγωνιστεί, ο ρόλος της είναι καταλυτικός, φέρνοντας στην επιφάνεια ασυνείδητες ιδιότητες σε όσους έρχονται σε επαφή μαζί της, ενώ με τη λυτρωτική δύναμή της τους υποχρεώνει να αποδεχτούν μια βαθιά αταβιστική αλήθεια: ο «πολιτισμένος» άνθρωπος παραμένει ανήμπορος μπροστά στην οργή της. Ο σύγχρονος εξοπλισμός αποδεικνύεται άχρηστος σε απρόβλεπτες συνθήκες και όσο καλά αρματωμένος και να είναι κανείς, αναγκάζεται να παραδοθεί σε μια ανώτερη από εκείνον δύναμη. Ηθικόν δίδαγμα: Στη Φύση επιβιώνεις μόνον ως σύμμαχός της, ποτέ ως κατακτητής, και αν το επιχειρήσεις, κινδυνεύεις.

Η επιλογή ενός αλλότριου περιβάλλοντος -όπως, εν προκειμένω, είναι για τους κάτοικους του «αστικού θερμοκηπίου» το δάσος- είναι μια τακτική ιδιαίτερα διαδεδομένη στα μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας και θεωρείται ιδανική για την προβολή των μεταβολών που υφίστανται οι χαρακτήρες σε καταστάσεις κινδύνου, παρότι στον «Κύκλο του Ανέμου» προβάλλεται μια αντεστραμμένη εκδοχή: ο τρόμος που υφίστανται οι εισβολείς, οι καταπατητές, όταν καταργούνται οι ασφαλιστικές τους δικλίδες και έρχονται αντιμέτωποι με τα απλά φυσικά φαινόμενα και όχι με τα πλάσματα του δάσους.



Ατροφικά ένστικτα



Το μυθιστόρημα του Ντε Κάρλο ενισχύει την οικολογική συνείδηση και την ευαισθησία των αναγνωστών απέναντι στη σημασία της προστασίας των δασών, καταδεικνύοντας την υπόγεια δύναμη του φυσικού περιβάλλοντος να εκδικείται τους καταπατητές, όσους υποτιμούν τη δύναμή του, αλλά και όσους τολμούν να το προσεγγίζουν επιπόλαια, με ατροφικό ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Οταν βρεθούν εκτεθειμένοι στα στοιχεία της Φύσης αποδεικνύονται αστοιχείωτοι, ανίκανοι να χειριστούν την απλούστερη κατάσταση και να προστατευθούν. Η Φύση εκδικείται τους καταπατητές, τους εισβολείς αλλά και τους αδαείς.

Η απομάκρυνση των ανθρώπων από τον φυσικό τρόπο ζωής, η συσπείρωση στα αστικά κέντρα και η μηχανιστική αντίληψή τους για τον τρόπο λειτουργίας των πραγμάτων, τους έχει καταστήσει ανίκανους να επιβιώσουν σε συνθήκες για τις οποίες δεν είναι προγραμματισμένοι και η όποια αλλαγή ή δυσλειτουργία προκαλεί πανικό και παράλυση της όποιας σκέψης.

Οι χαρακτήρες του είναι Μιλανέζοι, προνομιούχοι άνθρωποι της πόλης, με καλές δουλειές, φίλοι μεταξύ τους από παλιά και αποφασίζουν, ακολουθώντας τη μόδα του αγροτοτουρισμού, να αγοράσουν κι αυτοί μια αγροικία στο δάσος για να «δραπετεύουν» πότε πότε. Ενας νεαρός κτηματομεσίτης με το βαν του τους πηγαίνει να το δουν και να περάσουν, ύστερα από πολύ καιρό, ένα Σαββατοκύριακο μαζί.

Στη διαδρομή η Λουίζα, επιμελήτρια εκδόσεων, παντρεμένη με τον αρχιτέκτονα Ενρίκο Γκουάρντι, παρατηρεί την «αμείλικτη μιζέρια» των περιχώρων του Μιλάνου, μιας πόλης «εμποτισμένης από τη δημόσια αδιαφορία και την ιδιωτική άρνηση», όπου η άυλη επικοινωνία μέσω των SMS έχει αποξενώσει τους κατοίκους της, και σκέφτεται πως η αγορά του σπιτιού είναι μια καλή ευκαιρία για αναθέρμανση της παρέας, ενώ δίπλα της, η φίλη της τηλεπαρουσιάστρια Μαργκερίτα, πρώην πρωτοποριακή ηθοποιός, μιλάει συνεχώς στο κινητό της, δίνοντας διαταγές στους βοηθούς της. Οι δύο άντρες, ο κατασκευαστής επίπλων Αρτούρο, πρόσφατα διαζευγμένος, έχοντας μόλις βγει από την «υπνωτιστική ασάφεια» της οικογενειακής ζωής, και ο ορθολογιστής Ενρίκο δείχνουν πρόθυμοι να πραγματοποιήσουν το όνειρο της αγοράς του σπιτιού, πάραυτα.

Η Μαργκερίτα, όμως, έρχεται σε ρήξη με τον μεσίτη, καθώς ο ένας αναγνωρίζει ταχύτατα τις τακτικές του άλλου, λόγω της ομοιότητας των ενασχολήσεών τους: και οι δυο είναι εξπέρ στην επίδειξη μιας πλαστής συμμετοχής και στη χρήση συγκεκριμένων κλισέ για τον χειρισμό των διπλανών τους. Ο μεσίτης είναι αποφασισμένος να πουλήσει το σπίτι και έχει επιστρατεύσει όλες τις τεχνικές που αποστήθισε στα σεμινάρια μάρκετινγκ, αλλά η Μαργκερίτα δεν αποχωρίζεται την «αύρα της ανωτερότητας» που νομίζει πως διαθέτει λόγω της ταύτισής της με την αναγνωρίσιμη εικόνα της.

Στη διαδρομή, και όσο προχωρούν στα βάθη της ιταλικής επαρχίας, ύστερα από τοπία αισθητικής αθλιότητας και απουσίας κανόνων, αρχίζουν να προσεγγίζουν ακατοίκητες περιοχές και η αρμονία σε σχήματα και χρώματα σταδιακά αυξάνει. Κάποια στιγμή, όμως, το αυτοκίνητο πέφτει σε ένα χαντάκι και ακινητοποιείται και τότε είναι υποχρεωμένοι να περπατήσουν στο δάσος σε αναζήτηση βοήθειας ή κάποιου καταλύματος. Τα πράγματα οδηγούνται εκτός ελέγχου όταν διαπιστώνουν πως βρέθηκαν στην καρδιά του δάσους, σε μια «περιοχή-σκιά». Τα κινητά τους τηλέφωνα δεν έχουν σήμα και επιπλέον η βροχή έχει αρχίσει να τους ραπίζει αλύπητα, κάνοντάς τους να χάσουν ακόμα και την ψευδαίσθηση επικοινωνίας με τον έξω κόσμο.

Η τηλεπαρουσιάστρια διαπιστώνει πως δεν μπορεί να απαιτήσει άμεσες λύσεις, ούτε να ζητήσει την παρέμβαση κάποιας ανώτερης αρχής: εδώ ο καθένας τα βγάζει πέρα με τις δυνάμεις που διαθέτει. Παρ' όλα αυτά συνεχίζει να περπατάει με τα τακούνια της, σπρώχνοντας την πανάκριβη βαλίτσα της με τα μοντελάκια, ενώ ο μεσίτης, λόγω αμηχανίας, επιστρέφει στην επαρχιώτικη προφορά του, που ύστερα από χρόνια και επίπονη προσπάθεια είχε κατορθώσει να δαμάσει.

Τα πέντε αυτά άτομα βρίσκονται να περιπλανιούνται στο αδιαπέραστο σκοτάδι του δάσους, με τους ακατανόητους και τρομακτικούς ήχους, απροετοίμαστοι για τους επικείμενους κινδύνους. Το δάσος που -όπως προκύπτει- είναι μια παγίδα γι' αυτούς και δεν θα τους αφήσει να φύγουν χωρίς να πάρει ο καθένας ξεχωριστά το μάθημά του.



Απώλεια ελέγχου



Μέσα στον άνεμο και τη βροχή κι έπειτα από πολλά χιλιόμετρα πεζοπορίας και ταλαιπωρίας, θα δουν ένα φως να τρεμοπαίζει στο σκοτάδι, το οποίο έρχεται από ένα πέτρινο σπίτι, όπου κατοικούν κάποιου τύπου «αναχωρητές», μια ομάδα ανθρώπων. Αυτοί δεν διαθέτουν ούτε τηλέφωνο ούτε κάποιο άλλο μέσο επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, και δείχνουν απρόθυμοι να μοιραστούν τη συνεχώς αυξανόμενη υστερία των επισκεπτών, αλλά τους παρέχουν κατάλυμα και φαγητό. Οι άνθρωποι αυτοί ανέπτυξαν μια οργανική σχέση με τη Φύση. Χωρίς να την καταστρέφουν, ζουν εκτός πολιτισμού, δεν έχουν κανενός είδους μηχανή, κατασκευάζουν ό,τι χρειάζονται και είναι αυτάρκεις. Οι επισκέπτες περνούν υποχρεωτικά κάποια εικοσιτετράωρα μαζί τους, και ο καθένας από αυτούς βγάζει μια διαφορετική πλευρά του εαυτού του. Κάποιοι χαλαρώνουν και προσαρμόζονται και άλλοι διαμαρτύρονται συνεχώς, σαν να βρίσκονται στο κελί κάποιας χώρας του Τρίτου Κόσμου, αγωνιώντας για το πότε θα επιστρέψουν στις συνήθειές τους.

Υστερα από αλλεπάλληλες συγκρούσεις, αντιμέτωποι με απρόβλεπτες καταστάσεις και αλήθειες που έρχονται στην επιφάνεια, κανείς δεν μένει στο τέλος ανεπηρέαστος. Δεν θα είναι οι ίδιοι στην επιστροφή, αλλά ούτε και η ζωή τους θα είναι εκείνη που άφησαν.

Σε αυτή την απρόσμενη συνάντηση δύο βασικές πεποιθήσεις και θέσεις για τη ζωή συγκρούονται: η θέση των μελών της κοινότητας πως ζωή είναι αυτό που φαντάζεσαι, αυτό που ψάχνεις κι αυτό που θέλεις. Και η θέση των ανθρώπων της πόλης πως ζωή είναι αυτά που έχεις. Τα πράγματά σου. Τα αποκτήματά σου.

Αν, όμως, για κάποιον απρόβλεπτο λόγο, χάσεις τα κεκτημένα σου, όπως λέει κι ένας από τους κατοίκους του δάσους, τότε «...μένει να αποδειχτεί τι μπορείς να κάνεις...» και οι άνθρωποι της πόλης, όπως αποδεικνύεται, είναι όπως τα ζώα στα κλουβιά: ανίκανοι να επιβιώσουν έξω από τα τείχη της φυλακής τους.



ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/09/2007