Παγανισμός και χριστιανική θρησκεία

Για αιώνες, επικρατούσε η άποψη ότι η χριστιανική θρησκεία, με τον αποκαλυπτικό χαρακτήρα που διακηρύττει, αποτελεί υπέρβαση του παγανισμού αποσκοπώντας στην καθιέρωση ενός εντελώς νέου συστήμαος αξιών. Παγανισμός ονομάζεται η λατρεία του ήλιου και της σελήνης, ο τελετουργικός εορτασμός των δυνάμεων της φύσης, τα ζώα-τοτέμ, οι συμβολισμοί του ζωδιακού κύκλου, που αποτελούν στοιχεία της θρησκείας των αρχαίων πολιτισμών. Χωρίς να αναλώνεται σε τυφλή πολεμική εναντίον του Χριστιανισμού, ο συγγραφέας αναλύει σε βάθος την ανθρώπινη φύση και ευαγγελίζεται την ανάγκη αναγνώρισης μιας «Παγκόσμιας Θρησκείας του Ανθρώπου», από την οποία ξεπήδησαν όλα τα θρησκευτικά κινήματα της ιστορίας. [...]

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Η συγκριτική μελέτη του Εντουαρντ Κάρπεντερ (1844-1929) πρωτοδημοσιεύτηκε το 1920 στην Αγγλία και φυσικά έχει όλα τα πλεονεκτήματα της νεότευκτης επιστήμης αλλά και τα μειονεκτήματα που συσσωρεύονται με το πέρασμα του χρόνου, καθώς οι επιστήμες εξελίσσονται, οι έρευνες εμπλουτίζουν τις γνώσεις με νέες ανακαλύψεις και οι μελετητές αποβάλλουν τα χαρακτηριστικά του «νεοφώτιστου». Στην εποχή του ο Κάρπεντερ -ανθρωπολόγος, ποιητής και με ενδιαφέροντα για την κοινωνική ψυχολογία- θεωρούνταν επαναστάτης. Για το λόγο αυτόν εξέδωσε τούτο το βιβλίο του με ψευδώνυμο. Τι το καινούριο κι επαναστατικό έφερνε; Διατύπωσε την άποψη -ύστερα από σχετικές συγκριτικές μελέτες του ιδίου και άλλων- ότι ο Χριστιανισμός που για πολλούς αιώνες παρουσιαζόταν ως μια υπέρβαση του παγανισμού (ειδωλολατρία) που καθιέρωνε ένα εντελώς νέο σύστημα αξιών μέσω του αποκαλυπτικού χαρακτήρα του, δεν ήταν τίποτε περισσότερο από μία θρησκεία η οποία ενσωμάτωσε αυτούσιες σχεδόν αλήθειες και στοιχεία των θρησκειών αρχαίων πολιτισμών. Ετσι, στη μελέτη του και τη σκέψη του ο Χριστιανισμός δεν αποτελεί παρά επεισόδιο στην πορεία της ανθρώπινης θρησκείας. Κατά το συγγραφέα «η διαδικασία εξέλιξης των θρησκευτικών τελετουργιών ήταν κατά βάση η ίδια σε ολόκληρο τον κόσμο... Είναι, γράφει πιο κάτω, πλέον σαφές ότι η εξέλιξη της θρησκείας μέσα στους αιώνες είναι στην πραγματικότητα μία και μόνη διαδικασία -ότι στην ουσία δεν υπήρξε παρά μία παγκόσμια θρησκεία, απλώς με διάφορες φάσεις και παρακλάδια». Ηταν ο φόβος, λέει ο Κάρπεντερ, που βοήθησε τον άνθρωπο να αμβλύνει «τη βία των καθαρά ζωωδών παθών και έφερε τάξη στη ζωή των κοινοτήτων» στις αρχές της κοινωνικής ζωής του ανθρώπου, ο οποίος πέρασε από δύο μεγάλα στάδια εξέλιξης α) την άλλη απλή ζωώδη συνείδηση β) την αυτοσυνειδησία. Το τρίτο στάδιο είναι αυτό που θα ακολουθήσει, όπου παγανισμός και χριστιανισμός θα παράσχουν στον άνθρωπο την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον με «επικράτηση της αλληλεγγύης παγκοσμίως, εξάλειψη του πολέμου, επιστροφή σε μια ενστικτώδη και "φυσική" μορφή αντίληψης».



ΝΙΚΟΣ ΝΤΟΚΑΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 21/02/2003