Μαθαίνοντας στο Internet αρχαία νέα ιστορία

Το παρόν βιβλίο παρουσιάζει δείγματα δουλειάς κατά την προσέγγιση των φιλολογικών μαθημάτων μέσω του διαδικτύου, τα οποία προέρχονται από τις επιμορφώσεις που πραγματοποίησε η συγγραφέας κατά τη διάρκεια των σχολικών ετών 1999-2000 και 2000-2001 σε σχολεία που συμμετέχουν στο ειδικό Πρόγραμμα Αξιοποίησης των Νέων Τεχνολογιών στην Εκπαίδευση, και στην πλειονότητά τους έχουν εφαρμοστεί στην πράξη αυτούσια ή παραλλαγμένα.





ΚΡΙΤΙΚΗ



Στο βιβλίο αυτό η Μαρία Κασκαντάμη, καθηγήτρια φιλόλογος η ίδια, προτείνει μια καινοτομία που συνδυάζει τα παραδοσιακά μέσα διδασκαλίας με τις καινούργιες δυνατότητες που προσφέρει ο υπολογιστής. Κεντρίζει έτσι τη διδακτική φαντασία μας, προβάλλοντας σενάρια και σκηνοθεσίες που κάνουν δελεαστικότερη και θεαματικότερη τη σχολική εργασία - οι κινηματογραφικοί όροι κυριολεκτούν, αφού ένας καλός δάσκαλος, ως αυθεντικός δημιουργός, δεν μεταφέρει απλώς γνώσεις και ιδέες αλλά προσφέρει νέες όψεις γεγονότων και φαινομένων αναδημιουργώντας τον κόσμο για τους μαθητές του.

Η καινοτομία που εισηγείται η συγγραφέας είναι έξι διδασκαλίες φιλολογικών μαθημάτων με χρήση υπολογιστή σε δικτυακή σύνδεση. Είναι σημαντικό ότι το υλικό αφορά τα λεγόμενα θεωρητικά μαθήματα που παρουσιάζουν μιαν αντίσταση σε τεχνολογικούς εκσυγχρονισμούς, καθώς χρησιμοποιούν περισσότερο βιβλιοκεντρικές διδακτικές προσεγγίσεις. Η συγγραφέας δείχνει ότι σε όλα τα φιλολογικά μαθήματα γυμνασίου και λυκείου μπορούμε να επινοήσουμε θέματα και δραστηριότητες που κάνουν το μάθημα επιδραστικότερο στην αντίληψη των μαθητών, τους συνδέουν με άλλους μαθητές και τους δείχνουν πώς να βρίσκουν πληροφορίες ώστε να αποκτήσουν τις κατάλληλες γνώσεις.

Το βιβλίο της Μ. Κασκαντάμη παρουσιάζει τρόπους δημιουργικής αξιοποίησης των υπολογιστών στα φιλολογικά μαθήματα και διευκολύνει πολύ για διαθεματική, διεπιστημονική προσέγγιση των διδακτικών αντικειμένων. Στη διδασκαλία, π.χ., «Γνωριμία με τον τόπο μας» (Β' Γυμνασίου) προσφέρεται συγκριτικό διδακτικό υλικό από τα αρχαία ελληνικά, την ιστορία, τη λαογραφία και την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Επίσης εισάγει τη διαπολιτισμική προοπτική όχι μόνον ως μέθοδο αλλά και ως παιδαγωγική αντίληψη, όπως φαίνεται σε τρία παραδείγματα από διαφορετικούς γνωστικούς χώρους: «Μια τάξη χωρίς σύνορα» (Πληροφορική και Γλώσσα - Α' Γυμνασίου), «Ξεφυλλίζοντας ένα ηλεκτρονικό λεξικό» (Γλώσσα - Γ' Γυμνασίου) και «Γιώργος Σεφέρης: ένας ποιητής που ενώνει τους λαούς» (Λογοτεχνία - Γ' Γυμνασίου).

Οι δάσκαλοι πάντοτε επινοούσαν τεχνάσματα για να βελτιώσουν την τέχνη τους - έτσι συνέβαλαν σε βαθμιαίες αλλαγές της σχολικής πραγματικότητας. Ενώ όμως παλιότερα οι αλλαγές ήταν αργές και προβληματικές, τώρα μας επιβάλλονται αναγκαστικά και συσσωρευτικά, χωρίς να προλαβαίνουμε να σκεφτούμε αν τις επιθυμούμε. Ακόμη κι αν το θέλαμε, δεν θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε τις ευκολίες και την καταπληκτική δυναμική διάδοση που προσφέρει στην εκπαίδευση η ηλεκτρονική τεχνολογία: ανανεώνει τους τρόπους μάθησης, επειδή προσφέρει ταχύτατα πληροφόρηση σε πολλούς ανθρώπους ταυτόχρονα. Αντίθετα από την παραδοσιακή απομνημόνευση γνώσεων, το σπουδαίο σήμερα είναι η χρήση και η εφαρμογή αυτών που μαθαίνουμε. Παλιότερα οι μαθητές μάθαιναν μόνον όσα γνώριζε ο δάσκαλός τους. Σήμερα οι εκπαιδευτικοί έχουν πρόσβαση σε άπειρες γνώσεις και ο ρόλος τους είναι να τις διαχειρισθούν κατάλληλα ώστε να γίνουν κτήμα των μαθητών τους.

Ολα αυτά είναι αναγκαία υπό τρεις βασικούς όρους: πρώτα, ότι δεν συγχέουμε την παιδεία με την πολυγνωσία· δεύτερον, ότι δεν απεμπολούμε το δικαίωμα της κριτικής στα νέα μέσα, γιατί κάθε απόλυτη συναίνεση εμπεριέχει κινδύνους για την ελευθερία, τη δημοκρατία και τον ανθρωπισμό· τρίτον, ότι έχουμε αποφασίσει τι ανθρώπους θέλουμε να εκπαιδεύσουμε και να διαμορφώσουμε για τον καινούργιο αιώνα - επιδέξιους χρήστες του Διαδικτύου ή συνειδητά μέλη μιας κοινωνίας των πολιτών; Αν σκεφτούμε ότι χρειάστηκαν τέσσερις περίπου αιώνες για να φθάσουμε από την ανακάλυψη της τυπογραφίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση, αλλά άρκεσαν μερικές δεκαετίες για να περάσουμε στη χρήση του Διαδικτύου, τότε αντιλαμβανόμαστε πόσο επείγουσα είναι αυτή η απόφαση.

Μήπως, άραγε, χρειαζόμαστε μιαν εκπαιδευτική φαντασία για να εγκαινιάσουμε έναν καινούργιο Αιώνα των Φώτων, που να διασφαλίζει ότι οι άνθρωποι θα έχουν ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση και στους τρόπους που θα τη διαχειρισθούν, ότι τα μέσα για την απόκτησή της θα είναι διαθέσιμα σε όλους και ότι αυτά αποτελούν αναφαίρετα δικαιώματά τους, ανεξάρτητα από τα οικονομικά μέσα που διαθέτουν; Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι ούτε απλά ούτε αυτονόητα. Είναι ανοιχτά προβλήματα που πρέπει κάθε φορά να τα επαναπροσεγγίζουμε με ανοιχτό ανανεωτικό πνεύμα και σ' αυτό έγκειται το δημιουργικό έργο της εκπαίδευσης.

Χριστίνα Βέικου (σύμβουλος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου), ΤΟ ΒΗΜΑ , 24-02-2002